Α, το ξεκίνημα μιας ακόμα σχολικής χρονιάς! Η κασετίνα με τα πολύχρωμα μολύβια, η μυρωδιά των αγορασμένων τετραδίων, καινούργια τσάντα, ντοσιέ με λευκές σελίδες, νέο θρανίο, φρέσκο πρόγραμμα, παλιοί και νέοι φίλοι! Και φυσικά τα βιβλία της χρονιάς! Τα σχολικά βιβλία που όλοι αγαπήσαμε, τα πρώτα μας εφόδια στο δρόμο της ζωής.
Για να λέμε τα πράγματα με τ' όνομα τους όμως... Μήπως θα ήταν καλό ορισμένα από αυτά τα βιβλία να έκαναν ορισμένες μικρές... αναπροσαρμογές στο ύφος και το περιεχόμενο τους; Τα νέα τρέχουν ασταμάτητα, οι εξελίξεις κυλάνε με ραγδαίο ρυθμό και το σχολείο θα όφειλε να προσαρμοστεί στους ρυθμούς των καιρών! Πόσο ανταποκρίνονται οι τίτλοι των σχολικών βιβλίων μας στην νεοελληνική πραγματικότητα? Σε τι βαθμό παρουσιάζουν μια ρεαλιστική όψη του κόσμου;
Εμείς όμως στην Κουνελοχώρα είμαστε καινοτόμοι και ικανοί να βλέπουμε μπροστά! Είναι γεγονός πως ορισμένοι τίτλοι θα μπορούσαν να δεχτούν ελαφριές τροποποιήσεις, έτσι ώστε να καθρεφτίσουν αποτελεσματικότερα την σύγχρονη κοινωνία και να γίνουν έτσι αληθινά εφόδια - για το παιδί που επιθυμεί να γεύεται το πνεύμα των καιρών!
Τι εννοώ; Ελάτε μαζί μου και θα το διαπιστώσετε...
Ρεαλιστικά Σχολικά Βιβλία
Ξεκινάμε με το γνωστό σε όλους και αγαπημένο μάθημα της Έκθεσης. Πόσο εμβαθύναμε στις αντιλήψεις, τη σκέψη και την γενικότερη μας κοσμοθεωρία τον καιρό εκείνον που το διδασκόμασταν! Σε τι βαθμό αναπτύξαμε την δική μας κρίση, την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε με αντικειμενικότητα τον κόσμο, το βάθος των επιχειρημάτων μας! Και φυσικά αναπτύξαμε το λόγο, την εκφραστική δεινότητα, διευρύναμε τους νοητικούς μας ορίζοντες.
Με άλλα λόγια, το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης μας έκανε καλύτερους ανθρώπους.
Υπάρχει βέβαια και η άλλη οπτική. Εκείνη που τονίζει πως όλο το νόημα στο συγκεκριμένο μάθημα έγκειτο στην αποστήθιση κανόνων, στην παπαγαλία προπαρασκευασμένων επιχειρημάτων, στο λόγο που εξουδετερώνει κάθε ίχνος προσωπικού στοιχείου. Εάν η γνήσια μάθηση και ο σχηματισμός αντικειμενικής κρίσης έχουν ως προαπαιτούμενο την ελεύθερη συμμετοχή του μαθητή στην διαδικασία της γνώσης, τότε μπορούμε να πούμε πως το μάθημα της Έκθεσης πετυχαίνει το ακριβώς αντίθετο: η γνώση και ο κοινωνικός προβληματισμός μετατρέπονται σε στείρα απαγγελία ετοιμοπαράδοτων απόψεων. Και τι μένει απ' όλα αυτά στον μαθητή που έχει πια τελειώσει το σχολείο; Τίποτα, απλά.
Από αυτήν την άποψη, το πάνω εξώφυλλο θα μπορούσε να περιλαμβάνει διαφορετικά σύμβολα. Αντί για γράμματα και ανοιχτά βιβλία, θα ταίριαζαν σύμβολα όπως τα κάτω.
Συνεχίζουμε το ταξίδι μας με ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα, εκείνο των Μαθηματικών! Και πάμε πίσω, στα χρόνια της Πρώτης Δημοτικού! Δείτε το βιβλίο, ω, τι όμορφες αναμνήσεις! Τα χρόνια που μετρούσαμε με τα δάχτυλα μας και κάναμε τις πρώτες μας προσθέσεις, γράφοντας με μεγάλα, στρογγυλά γράμματα στο τετράδιο της Αριθμητικής!
Όσο χρήσιμα και αν ήταν όμως τα μαθηματικά του Δημοτικού, είχαν ένα βασικό ελάττωμα. Δεν αναφέρονταν καθόλου στα μείζονα ζητήματα της ελληνικής πραγματικότητάς μας! Δεν προετοίμαζαν πολίτες με άποψη για τον κόσμο!
Κόντρα λοιπόν στις κατηγορίες που θα μπορούσε να τους προσάψει κάποιος, πως "ζουν στον κόσμο τους", χαμένα και απομακρυσμένα σε τόπους μακρινούς κι αφηρημένους, γεμάτους σύμβολα και αριθμούς, τα Μαθηματικά μπορούν να αποδείξουν πως δεν είναι έτσι! Όχι κύριε, αν θέλουμε είμαστε ικανοί να μάθουμε Αριθμητική στα παιδιά και ταυτόχρονα να τους παρουσιάσουμε τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Απλά και ξεκάθαρα, μ' έναν σμπάρο δυο τρυγόνια.
Μένοντας στο θέμα των Μαθηματικών. Θυμάμαι την ικανότητα μου στο αντικείμενο, πόσο έλυνα με κλειστά μάτια εξισώσεις και ανισώσεις, με τι ταχύτητα έφερνα σε πέρας κάθε μορφή Προβλήματος. Περιττό να πω πως βιβλία όπως το κάτω ήταν εντελώς αχρείαστα για άτομα σαν εμένα.
Εντάξει. Το παραδέχομαι. Οι φορές που έπιανα στα χέρια το πάνω βιβλιαράκι στο σχολείο ενδέχεται να ήταν ισόποσες με τις φορές που άνοιγα το κανονικό βιβλίο των Μαθηματικών.
Από αυτή την άποψη λοιπόν, και μένοντας στο ρεαλιστικό της ιστορίας, ενδεχομένως να χρειαζόταν μια μικρή διευκρίνηση στο πάνω βιβλίο.
Συνεχίζουμε το γλυκό ταξίδι μας στα ζεστά χρόνια του σχολείου με το μάθημα της Λογοτεχνίας. Το μάθημα που ανέδειξε στον καθένα από μας ένα μικρό Ελύτη, ένα μικρό Καζαντζάκη ή ένα μικρό Ανδρέα Εμπειρίκο. Το μάθημα που μας ώθησε να διαβάζουμε αχόρταγα στον ελεύθερο μας χρόνο, έχοντας τελειώσει με τα μαθήματα μας, τα βιβλία των πάνω συγγραφέων και τόσων άλλων σαν αυτούς.
Κατά κύριο λόγο όμως, το μάθημα που εμπλούτισε το λεξιλόγιο και το εκφραστικό μας εύρος, κάνοντας μας δεινούς κολυμβητές στις πλούσιες θάλασσες της ένδοξης ελληνικής γλώσσας.
Αυτά λέει η θεωρία. Στην πράξη όμως, η πλειοψηφία του κόσμου εκεί έξω που μελέτησε ποτέ ελληνική ή ξένη λογοτεχνία το έκανε στα... χρόνια του σχολείου και μόνο, στα πλαίσια της ύλης για τις εξετάσεις.
Όσο αφορά τον πλούτο της γλώσσας. Κρίνοντας από τα σύγχρονα κοινωνικά δίκτυα στο ίντερνετ και την... ευφάνταστη αξιοποίηση πολυποίκιλων εκφράσεων από την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου, μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως, όχι μόνο δεν γνωρίζουμε πως να κολυμπάμε στις θάλασσες της γλώσσας, αλλά μάλλον μας... έχουν ξεβράσει στην στεριά.
Το ακόλουθο βιβλίο λοιπόν ενδεχομένως να ταιριάζει περισσότερο στην σύγχρονη νεολαία. Αν μη τι άλλο, καθρεπτίζει περισσότερο την πραγματικότητα της!
Και Έπεται Συνέχεια...
Περνάτε καλά; Απολαμβάνετε το κείμενο; Χαίρομαι. Και επειδή είναι τόσο όμορφο το κλίμα, τι θα λέγατε για ένα μουσικό διάλειμμα;
Α, το μάθημα της Μουσικής! Σε αυτή τη χώρα που θεωρεί πρέπον ένα τέτοιο αντικείμενο να διδάσκεται μέχρι το Γυμνάσιο και μόνο, αγνοώντας πως το ίδιο μάθημα, για άλλους πολιτισμούς (συμπεριλαμβανομένου του αρχαίου ελληνικού) υπήρξε ένα από τα βασικά. Και αυτό ισχύει επίσης για ορισμένα σύγχρονα κράτη, για παράδειγμα στην Σκανδιναβία, τα οποία δίνουν τεράστια έμφαση σε αυτό.
Εκεί βέβαια η διδασκαλία συνοδεύεται από ουσιώδη πρακτική και εξάσκηση σε μουσικά όργανα, δεν συνιστά μια ξερή ιστορική αφήγηση, χωρίς καν να υπάρχει ένα μουσικό υπόβαθρο πίσω! (Μάθημα μουσικής και να μην ακούγεται μουσική κατά την διάρκεια του, βρίσκω ότι είναι αδιανόητο σαν σκέψη - κι όμως, συμβαίνει).
Τι μένει λοιπόν στο ελληνόπουλο από το μάθημα της Μουσικής, όπως διδάσκεται σήμερα? Όχι πολλά πράγματα, θαρρώ. Το καλύτερο λοιπόν που θα μπορούσαν να κάνουν τα βιβλία θα ήταν να παρουσιάσουν την νεοελληνική μουσική πραγματικότητα! Τα παιδιά θα μπορέσουν έτσι να δουν τη Μουσική στην εξέλιξη της, και το σημείο που βρίσκεται σήμερα στην χώρα μας. Κάπως έτσι εννοούν την μουσική οι περισσότεροι Νεοέλληνες, ας δώσουμε στα παιδιά λοιπόν ένα πρότυπο με το οποίο να μπορούν να ταυτιστούν! - εκεί θα καταλήξει η πλειοψηφία τους εξάλλου.
Θα μπορούσε βέβαια να υπάρχει και ένα εξώφυλλο όπως το κάτω. Και γιατί όχι κύριοι!
Συνεχίζουμε με το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Εδώ είμαστε. Σκεφτείτε μόνο πόσα προσέφερε η διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος στους μελλοντικούς Πολίτες αυτής της χώρας! Αρκεί να φέρουμε στο μυαλό μας τα άφθονα παραδείγματα κοινωνικού και πολιτικού πολιτισμού που συναντούμε γύρω μας, σε καθημερινή βάση, για να πειστούμε για του λόγου το αληθές.
Οι πλειοψηφία των κατοίκων αυτής της χώρας φημίζονται για την πολιτική τους ευαισθησία, τον σεβασμό τους για την διαφορετικότητα, το γνήσιο ενδιαφέρον τους για τα κοινωνικά δρώμενα.
Ας λέμε τα πράγματα με το όνομα τους. Η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή που αντανακλά περισσότερο την κατάσταση του μέσου Έλληνα πολίτη είναι η ακόλουθη. Όσο νωρίτερα το πάρει χαμπάρι το παιδί, τόσο το καλύτερο.
Να και ένα βιβλίο στα πλαίσια του Επαγγελματικού Προβληματισμού! Το μάθημα που, σε γενικές γραμμές, χάραξε τον δρόμο για τον καθένα από μας.
Ετοιμάζονται για την ζωή, τα παιδιά του εξώφυλλου. Με όρεξη και κέφι!
Μήπως όμως (λέω, μήπως) θα ήταν καλύτερο αν τα παιδιά έπαιρναν μια ιδέα της ζωής όπως είναι πραγματικά; Της ζωής και του αληθινού της νοήματος, εντός της υπάρχουσας κοινωνίας; Ποιός ξέρει, ίσως να προετοιμαστούν καλύτερα έτσι!
Πάμε τώρα σε ένα βιβλίο που εγείρει οικολογικούς προβληματισμούς! Από εκείνα που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε "ξεπερασμένα" - μα ποιός ασχολείται με την οικολογία σήμερα! Έχουμε την οικονομική κρίση τώρα, όλα μαζί τα προβλήματα δεν γίνεται. Ας αφήσουμε τον πλανήτη στη μοίρα του, λοιπόν, μέχρι να γεμίσουν τουλάχιστον οι τσέπες μας.
Στο μεταξύ, το εξώφυλλο του πάνω βιβλίου θα μπορούσε να αναδιαμορφωθεί κάπως έτσι:
Αφού αγγίξαμε το θέμα του περιβάλλοντος κόσμου, ας μείνουμε εδώ και ας θυμηθούμε ένα βιβλίο που όλοι αγαπήσαμε! Το "Εμείς και ο Κόσμος" υπήρξε (χωρίς ίχνος ειρωνείας) το προσωπικά αγαπημένο μου από τα βιβλία των πρώτων τάξεων του Δημοτικού. Και για να λέω τα πράγματα με τ' όνομα τους, τα συγκεκριμένα βιβλία, παρά το πέρασμα των χρόνων, παραμένουν καλογραμμένα, επίκαιρα και γεμάτα πανέμορφες εικονογραφήσεις - κάτι που ισχύει για τα περισσότερα από τα βιβλία του Δημοτικού.
Δεν θα άλλαζα ο ίδιος κάτι στα βιβλία του Δημοτικού λοιπόν. Τα προβλήματα εμφανίζονται από το Γυμνάσιο κι έπειτα! Και το βασικό πρόβλημα δεν αφορά τόσο το βιβλίο καθ' εαυτό, αλλά την διδασκαλία του και τους προσανατολισμούς της...
Επιστρέφοντας στο "Εμείς και ο Κόσμος"! Όλα ωραία και καλά βρε παιδί μου, αλλά πόσο καθρεφτίζει το βιβλίο την πραγματικότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε;
Ας θυμηθούμε το τεύχος της πρώτης Δημοτικού! Τι ωραία, ειδυλλιακή εικόνα! Δείτε τα παιδιά που εξερευνούν χαρούμενα το φυσικό τοπίο!
Ωστόσο, για να πούμε τα πράγματα με τ' όνομα τους, το εξώφυλλο δεν αποτυπώνει με σαφήνεια τη νεοελληνική πραγματικότητα για ένα ποσοστό παιδιών, που έτυχε ενδεχομένως να γεννηθούν από γονείς άλλου χρώματος ή χώρας.
Θα μπορούσε λοιπόν να αντικατασταθεί από το ακόλουθο! Λιγότερο ειδυλλιακό, ενδεχομένως με χαμηλότερο τον δείκτη της αισθητικής, ωστόσο βάζει αμέσως τα παιδιά στο νόημα για τον εξαιρετικά ανεκτικό αυτόν κόσμο στον οποίο ζουν!
Φυσικά το "Εμείς" είναι πολύ μεγαλύτερο σε μέγεθος από τον "κόσμο".
Και τι κόσμος είναι αυτός! Τα παιδιά αγκαλιάζονται και τον κοιτάζουν από απόσταση, μονιασμένα το ένα με το άλλο.
Ωστόσο αν συνεχίσουμε με αυτούς τους ρυθμούς, μάλλον θα χρειαστεί να αναπροσαρμοστεί και το πάνω εξώφυλλο σε κάτι περισσότερο ταιριαστό.
Στο τέλος, εκεί που η ελπίδα έχει χαθεί, μην ξεχνάμε πως υπάρχει ο καλός Θεούλης!
Είναι κοινή ομολογία πως το μάθημα των Θρησκευτικών συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της Παιδείας, ό,τι σημαντικότερο θα μπορούσε να διδαχτεί το παιδί, προκειμένου να ενταχθεί με επιτυχία στο κοινωνικό σύνολο και να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Να το πω με άλλα λόγια - δεν υπάρχει σημαντικότερη γνώση από εκείνη των ονομάτων που είχαν οι γιοί του Ιακώβ και των μερών από τα οποία απαρτίζεται μια Βασιλική. Εξάλλου, ο άνθρωπος είναι αμαρτωλός από κούνια, είναι σωστό και πρέπον λοιπόν να διδάσκονται ενδελεχώς Θρησκευτικά τα παιδιά, μπας και σώσουν τις δόλιες τις ψυχές τους.
Και ενώ μαθήματα όπως ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός και η Πολιτική Αγωγή διδάσκονται σε μία ή δύο τάξεις... Η Μουσική και τα Καλλιτεχνικά δεν υφίστανται καν στα περισσότερα Λύκεια... και μαθήματα με θέμα το Περιβάλλον περιφρονούνται γενικώς, τα Θρησκευτικά διδάσκονται ανελλιπώς, από την πρώτη μέχρι την τελευταία τάξη!
"Η Προετοιμασία των Ανθρώπων για τον Καινούργιο Κόσμο του Θεού", ο τίτλος του βιβλίου. Κάπως έτσι προετοιμάζονται εξάλλου οι άνθρωποι δυο χιλιάδες χρόνια τώρα. Και ενώ ο τίτλος είναι απόλυτα περιγραφικός, ομολογώ πως η ακόλουθη εικόνα θα μπορούσε να είναι περισσότερο χαρακτηριστική της ανθρώπινης - και συγκεκριμένα, θρησκευτικής - πραγματικότητας!
Εστιάζοντας τώρα στην ελληνική μας πραγματικότητα, να ένα βιβλίο που ξέφευγε κάπως από τα συνηθισμένα, και έκανε την απόπειρα να παρουσιάσει κι άλλες, εναλλακτικές θρησκείες, πλάι στην Ορθοδοξία. Δεν το έλεγες Θρησκειολογία ή Κοινωνιολογία της Θρησκείας (κάτι που θα ήταν πραγματικά χρήσιμο και ουσιώδες σαν μάθημα), ωστόσο έκανε την διαφορά.
Ο τρόπος βέβαια που το έκανε άφηνε να εννοηθεί πως "καλοί είναι οι άλλοι, αλλά εμείς είμαστε καλύτεροι". Ωστόσο, κάτι είναι κι αυτό.
Θα μπορούσε να είναι και χειρότερα. Για ορισμένο ποσοστό κόσμου, το κάτω εξώφυλλο αντανακλά περισσότερο την πραγματικότητα της αντίληψής τους!
Επίλογος
Η σχολική χρονιά αρχίζει, εμείς όμως κάπου εδώ φτάνουμε στο τέλος! Τι μπορώ να προσθέσω μετά απ' όλα αυτά; Μάλλον η φράση "καλά μυαλά" είναι το μόνο που μου έρχεται. Μην ξεχνάμε... Η Παιδεία βρίσκεται παντού. Όχι μόνο στις τάξεις, αλλά και στις παρέες, στα Μέσα Ενημέρωσης, στη στάση του κόσμου στο Διαδίκτυο, στους χώρους εργασίας, στις εξόδους, στη συμπεριφορά μας απέναντι στους συνανθρώπους μας, στην καθημερινότητα όλων μας...
Ένα ακόμα μάθημα πριν κλείσουμε! Γιατί πραγματικά το έχουμε ανάγκη οι πάντες μου φαίνεται...!
Οι πάντες, λέω.
.jpg)
.jpg)
