Μοναστηράκι - Ζωγραφίζοντας μια Βόλτα...

Η επιθυμία για απόδραση είναι βαθιά ριζωμένη σε πολλούς από μας. Και αν συνήθως η ιδέα της "απόδρασης" μας φέρνει κατά νου μακρινές και εξωτικές τοποθεσίες, ορισμένες φορές αυτό που αναζητάς μπορεί να βρίσκεται μόλις λίγη ώρα μακριά από το σπίτι σου. Κάποιες στάσεις με τον ηλεκτρικό. Πλάι στα ίδια εκείνα μέρη που σε ενοχλούν για την ρουτίνα και την έλλειψη αισθητικής τους. Το Μοναστηράκι και οι γύρω περιοχές (Πλάκα, Θησείο) είναι οι φευγάτες εξωτικές νησίδες στον βούρκο της πρωτεύουσας. 

Το καλοκαίρι σου δίνουν σχεδόν την αίσθηση πως έχεις φύγει για κάποιο νησί. Τριζοβολούν ζωηρά με τα φωτισμένα μικρομάγαζα τους και το πλήθος του κόσμου που γυροφέρνει, όχι για να πάει αγχωμένος στη δουλειά ή για να προλάβει το λεωφορείο αλλά για να κάνει τη βόλτα του. Και γνωρίζεις αμέσως την σημαντική αλήθεια: περιοχές στις οποίες ο κόσμος δεν τρέχει προσπαθώντας να φτάσει στην ώρα του σε έναν πιθανό προορισμό, είναι περιοχές έξω από τον χρόνο.

Είναι η πρώτη φορά που κάνω ανάρτηση σχετική με κάποιο συγκεκριμένο artwork μου. Το artwork το βλέπετε. Είναι η ζωγραφιά ενός δρόμου στο Μοναστηράκι, με την οποία ανοίγω το κείμενο. Πολλές φορές παρατηρούμε το τελικό αποτέλεσμα μιας δουλειάς χωρίς να γνωρίζουμε τα βήματα που έχουν προηγηθεί, σκέφτηκα λοιπόν πως δεν θα ήταν άσχημο να μοιραζόμουν μαζί σας ορισμένα από τα βήματα αυτά: με αυτόν τον τρόπο μπαίνετε οι ίδιοι κατά κάποιο τρόπο στην διαδικασία παραγωγής, γίνεστε μέρος της εικόνας. 

Και οι εικόνες, όπως το μέρος που απεικονίζεται, βρίσκονται εξίσου πέρα και έξω από τον χρόνο...

Μια απεικόνιση σε στάδια...

Το βλέμμα συνιστά πάντα το πρώτο σημείο αναφοράς για ένα ζωγραφικό έργο. Η τέχνη στα παλιά τα χρόνια θεωρείτο μια μορφή μίμησης της φύσης. Αργότερα για κάποιους η φύση θεωρήθηκε ατελής - ρόλος της τέχνης ήταν να την ξεπεράσει. Υπήρξε κόσμος που προσπάθησε να απεικονίσει ακριβώς αυτό που βλέπει, και άλλος που δοκίμασε να υλοποιήσει μέσω της τέχνης του τον εσωτερικό του κόσμο. 

Για όλα όμως το βλέμμα, το κοίταγμα, το "εξωτερικό αντικείμενο" παρέμενε πρώτο σημείο αναφοράς. Ακόμα και για εκείνους που θεώρησαν πως δεν υπάρχει τέτοιο αντικείμενο, πως όλα εναπόκεινται στην υποκειμενική αίσθηση του παρατηρητή...

Στην περίπτωση μου θέλησα να απεικονίσω εκείνο που "βλέπω", με έναν νατουραλιστικό τρόπο, μένοντας πιστός σε μεγάλο βαθμό στο αντικείμενο παρατήρησης. Το αντικείμενο ήταν μια φωτογραφία, την οποία και είχα ανοίξει σε ξεχωριστό παράθυρο στον υπολογιστή. Το μέσο ήταν το photoshop. Και ο σκοπός ήταν η πιστή αναπαράσταση της αίσθησης της φωτογραφίας, ξεκινώντας από μια λευκή επιφάνεια.

Το λευκό σηματοδοτεί το ξεκίνημα. Σταδιακά μπαίνουν οι πρώτες ψηφιακές πινελιές, θέτοντας τα πρώτα όρια, σχηματίζοντας όγκους και γενικές μορφές. 

Το γενικό περίγραμμα έχει σχηματιστεί. Θα λεγε κανείς πως αυτό είναι το Μοναστηράκι στην πρωτόλεια μορφή του, πριν πάρει σάρκα και οστά, πριν σχηματοποιηθεί σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά... Τα βασικά χρώματα (κόκκινο, κίτρινο, μπλε) συνιστούν τη βάση, το γκρι ο καταλύτης. Τα πάντα ξεκινάνε από έναν σπόρο, ορισμένες βασικές πινελιές. Η παλέτα είναι ίδια πάντα, οι συνδυασμοί της όμως άπειροι. Η ίδια παλέτα μας δίνει το Μοναστηράκι, τη Νέα Υόρκη, ένα διαμέρισμα, ένα δάσος, τον ουρανό ή ένα ζεστό χαμόγελο...

Σταδιακά αρχίζουν να μπαίνουν οι πρώτες λεπτομέρειες. Τα χρώματα αποκτούν αποχρώσεις, ο μέχρι πριν μονόχρωμος γκρίζος δρόμος δέχεται πινελιές που φανερώνουν πως η αίσθηση του χρώματος μονίμως ποικίλει και επαφίεται τόσο στο μάτι του παρατηρητή, όσο και στο πολύ βασικό θέμα του φωτισμού. Τα κτίρια στο δεξί μέρος της εικόνας αρχίζουν να σχηματοποιούνται. Φαινομενικές "μουτζούρες" είναι η πρώτη απόπειρα να απεικονιστούν οι πραμάτειες στα μαγαζιά...

Ακολουθώ την ίδια διαδικασία για όλη την επιφάνεια της εικόνας, από το δεξί προς το αριστερό μέρος του έργου... Οι πρώτες στέγες σταδιακά αποκτούν σάρκα και οστά, τα κτίρια στο βάθος δέχονται ορισμένα όμορφα μοβ παράθυρα, ενώ στο κέντρο ξεχωρίζουν οι φιγούρες τριών περαστικών, δοσμένοι όλοι με γρήγορες, βασικές πινελιές. Οι περαστικοί χαρίζουν ζωή στο τοπίο και προσδίδουν μια αίσθηση βάθους. Ο σκελετός της εικόνας έχει πια σχηματοποιηθεί.

Θα μπορούσε ίσως και να μείνει εκεί. 

Ανέφερα πάνω πως περιοχές όπως το Μοναστηράκι, η Πλάκα και το Θησείο ανήκουν έξω από την στενή κλίματα του καθημερινού χρόνου... Από μία άποψη αυτό θα μπορούσε να απορριφθεί ως μια ρομαντική εξιδανίκευση. Οι αυξανόμενες τιμές των προϊόντων στα μαγαζιά και στις καφετέριες - ή ο κόσμος που, σε εποχές οικονομικής κρίσης, διαπιστώνει πως δεν έχει τα απαιτούμενα χρήματα για να κάνει τα έξοδα που θέλει - αποδεικνύουν πως το Μοναστηράκι ανήκει κι αυτό στην εποχή μας, όπως όλα τα μέρη. 

Ωστόσο εκεί θα δει κανείς τα παλιά σπίτια, της εποχής εκείνης που η Αθήνα ήταν ακόμα όμορφη. Φτωχή μα όμορφη. Οι δρόμοι παραμένουν οι ίδιοι, εκείνοι οι χαρακτηριστικοί λαβύρινθοι της Πλάκας, από κείνους που κρύβουν βαθύτερα μυστικά στα μονοπάτια τους, και σχεδόν σου δίνουν την αίσθηση πως θα μπορέσεις να τα αποκρυπτογραφήσεις αν ακολουθήσεις τον σωστό συνδυασμό των δρόμων - πρώτα αριστερά, στο δεύτερο στενό στρίβεις δεξιά, μετά περνάς απέναντι και από κει ξανά αριστερά, χωρίς προορισμό, χωρίς σκοπό, αφήνοντας μόνο το ένστικτο να σε καθοδηγήσει.

Ποιός ξέρει, αν πετύχεις τον σωστό συνδυασμό, παίρνοντας την κατάλληλη στροφή στο κατάλληλο σημείο, κατεβαίνοντας κάτω από κείνη την πόρτα ή στρίβοντας στο συγκεκριμένο πλακόστρωτο μονοπάτι, ίσως καταλήξεις σε μια άλλη εποχή, σε αλλοτινούς καιρούς, εκεί όπου το χαμόγελο της γριάς στο πεζούλι κρύβει άχρονες αλήθειες, εκεί όπου η μαύρη γάτα που ζεσταίνεται κάτω από το δέντρο φανερώνει αιώνιους συμβολισμούς...

Σε μια εποχή που αποθεώνει το καινούργιο, το γρήγορο, το μοδάτο, το Μοναστηράκι και η Πλάκα μας θυμίζουν την ουσία του παλιού... Γιατί το παλιό είναι εκείνο που παρέχει την ομορφιά του στα μέρη αυτά, είτε μιλάμε για τα σπίτια, είτε για τους δρόμους, είτε για τα παραδοσιακά μικρομάγαζα, εκείνα που εκθέτουν έξω την πραμάτεια τους - μια παράδοση που μας έρχεται από την μακρινή ανατολή. Και αν συμπεριλάβουμε τα αρχαία μνημεία από την μία (μιας εποχής όπου η Πλάκα και το Θησείο υπήρξαν το κέντρο της δραστηριότητας των Αθηναίων) και την φύση από την άλλη (η φύση ανέκαθεν συμβόλιζε το άχρονο, όντας παλαιότερη από κάθε κτίριο, κάθε δρόμο), καταλαβαίνουμε γιατί η περιοχή εκείνη είναι πέρα και έξω από το στενό πλαίσιο του χρόνου όπως τον κατανοούμε...

Σταδιακά εμπλουτίζουμε με χρώμα το βασικό σχέδιο. Πολλές μικροσκοπικές πινελιές χρώματος, οι οποίες μας δίνουν τους τόνους και την αίσθηση του βάθους, μια ψευδαίσθηση ουσιαστικά, η οποία επιδιώκει να υπερβεί τη φύση αποτυπώνοντας την άχρονη ουσία της σε μια λευκή, επίπεδη επιφάνεια...

Το δεξί μέρος του σχεδίου έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Η μπλε πόρτα έχει εμπλουτιστεί με γκράφιτι και αποκόμματα από αφίσες που έχουν πια σκιστεί, και αποτυπώνονται στη ζωγραφιά σα να υπήρξαν πάντα μέρος της. Οι μέχρι πρότινος "μουτζούρες" στα δεξιά έχουν δεχτεί άφθονες μικροσκοπικές πινελιές, καθιστώντας πλέον αρκετά πειστική την ψευδαίσθηση πως οι ανάκατες εκείνες πινελιές δεν είναι κηλίδες χρώματος, αλλά εμπορεύματα που περιμένουν να πωληθούν.

Η ίδια διαδικασία εμπλουτισμού ακολουθείται στο αριστερό μέρος. Και είναι αρκετά χρονοβόρα όπως μπορείτε να φανταστείτε. Θεωρητικά, αν έχει όρεξη κάποιος, μπορεί να την προχωρήσει στο έπακρο, να προσπαθήσει να αποτυπώσει και την μικρότερη από τις λεπτομέρειες, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν συνιστά απαραίτητα κάτι καλύτερο αισθητικά. Μερικές φορές η ιδέα είναι ομορφότερη από την πλήρη πραγμάτωση της, το γενικό είναι ομορφότερο του ειδικού...

Ο δρόμος οριοθετείται με κάποιες βασικές γραμμές. Τα καταστήματα στο αριστερό μέρος ενισχύονται με πρόσθετα χρώματα, σκιές και φώτα. Σε κάποια σημεία ήθελα να αποτυπώσω περισσότερες λεπτομέρειες και εστίασα πάνω τους, σε άλλα πάλι δεν με ενδιέφερε κάτι τέτοιο. Το έργο βρίσκεται πια κοντά στο τέλος του.

Είμαστε σχεδόν έτοιμοι να κάνουμε τη βόλτα μας. Τα κτίρια στο βάθος, τα όμορφα εκείνα παλιά σπίτια της περιοχής δέχονται πρόσθετες πινελιές χρώματος, αποκτώντας έτσι υπόσταση, τονίζοντας επιβλητικά την παρουσία τους, παρέχοντας μια προστατευτική ασφάλεια στο τοπίο - και μια απαραίτητη αίσθηση βάθους στην εικόνα, καθιστώντας την περισσότερο "ρεαλιστική"...

Λίγα έμειναν πια. Η παρέα που περπατάει στο κέντρο της εικόνας για κάποιο λόγο έμεινε τελευταία. Ίσως γιατί οι παρέες έρχονται και φεύγουν, τα μέρη όμως μένουν ίδια. Οι φιλίες μπορεί να χαθούν, οι σχέσεις που συνάπτουμε το ίδιο, ενώ εμείς οι ίδιοι θα λεγε κανείς πως είμαστε περαστικοί από τα μέρη αυτά, μέρη που βάδισαν μυριάδες άλλοι, αναπνέοντας τον ίδιο αέρα, κάνοντας τις ίδιες ίσως σκέψεις. Αντλώντας από την ομορφιά του τοπίου μια γενικότερη αίσθηση χαλάρωσης, σαν εκείνη που νιώθεις κάθε φορά που κάνεις τη βόλτα σου σ' εκείνα τα μέρη. Ίσως τότε να κατανοείς πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να αγχώνεσαι για οτιδήποτε, καθώς όλα έρχονται και φεύγουν μεν, ωστόσο, κατά βάθος, η ουσία είναι άχρονη, η ουσία είναι πάντα η ίδια.

Και θα είναι πάντα εκεί, μαζί μας, εφόσον την αναζητούμε.

Αυτό ήταν λοιπόν! Για τέλος, φύλαξα την αρχική φωτογραφία, που υπήρξε και η βάση της ζωγραφιάς.

Και, για άλλη μια φορά, κλείνω με το τελικό σχέδιο, στο οποίο πρόσθεσα κάποιες λεπτομέρειες στον δρόμο, δίνοντας την αίσθηση του πλακόστρωτου, τόνισα σε έναν βαθμό τις αντιθέσεις ανάμεσα στα φωτεινά και στα σκούρα σημεία του έργου, και φυσικά έντυσα με περισσότερες λεπτομέρειες την άγνωστη παρέα στο κέντρο... Μια παρέα που θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς που διαβάζουμε τώρα αυτό το κείμενο, σε κάποια από τις βόλτες μας. 

Κάπως έτσι λοιπόν η παρέα έδεσε με το τοπίο, έγινε μέρος του έργου, μέρος του ζωγραφικού χώρου, ξεπέρασε τον χρόνο και έμεινε παντοτινή.

Περί Φιλίας

~

Ο αναγνώστης αυτού του blog έχει καταλάβει πως δεν τηρώ κάποια ξεκάθαρη "ροή" όσο αφορά τη σειρά των αναρτήσεων. Σαν τα κουνέλια, χοροπηδάω από δω κι απο κει, αναλόγως τη διάθεση της στιγμής. Έχω αφήσει εκκρεμές το δεύτερο μέρος της ανάρτησης σχετικά με το ταξιδάκι μου στην Αγγλία, δε νομίζω πως είναι κάτι που επείγει όμως - μια ταξιδιωτική ανάρτηση διατηρεί το ενδιαφέρον της ανεξαρτήτως της ημερομηνίας που γράφτηκε. Εδώ ένα National Geographic 50 χρόνων πριν αν διαβάσεις μπορεί να το βρεις πολύ ενδιαφέρον!

Ήθελα να μιλήσω από καιρό λοιπόν για το θέμα της φιλίας. Θα λεγε κανείς εκ πρώτης όψεως πως το blog υιοθετεί εδώ ένα "εφηβικό" ύφος, πως ήταν εκείνες οι ατελείωτες εφηβικές αναζητήσεις, όταν για πρώτη φορά θέταμε στο προσκήνιο τα μεγάλα ζητήματα της φιλίας, της αγάπης, του έρωτα, των στόχων της ζωής κλπ. Και προσπαθούσαμε να βάλουμε σε κάποια τάξη τα πράγματα μέσα στο μυαλό μας, που τόσο μεγάλα και μπερδεμένα φάνταζαν... Φυσικά καταλήγαμε σε ορισμένες απαντήσεις, σχηματοποιούσαμε τις απόψεις μας σε ορισμένα καλοσχηματισμένα καλούπια και προχωρούσαμε έχοντας αυτά ως οδηγό.

Εδώ που τα λέμε πάντα έτσι δεν γίνεται? Πόσος και πόσος κόσμος αφού έχει περάσει για τα καλά στην ενήλικη ζωή επιμένει να σχηματοποιεί τις αντιλήψεις του και να τις τοποθετεί σε ορισμένα γνωστικά πλαίσια στα οποία τείνει μονίμως να βασίζεται? Οι ερμηνείες του για τον κόσμο και τα γεγονότα, για τον εαυτό του και τις σχέσεις του, στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στα γνωστικά αυτά πλαίσια, αρκετά εκ των οποίων λειτουργούν ως "οδηγοί γνώσης" - τείνουμε να "γνωρίζουμε" μόνο εκείνα για τα οποία είχαμε προετοιμάσει τον εαυτό μας από πριν.

Χα. Και τώρα που απαλλάχτηκα από τον κίνδυνο να θεωρηθεί αυτή η ανάρτηση ως "εφηβικού τύπου κείμενο", πάμε παρακάτω. :PP

Είπαν...

Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα όμορφα ρητά. Έλεγε ο Αριστοτέλης λοιπόν, το άξιο αυτό παλικάρι, πως "φίλος είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα". Ορισμένοι σήμερα θα έλεγαν κάτι αντίστοιχο για τον έρωτα, ωστόσο να θυμίσουμε εδώ πως στην Αρχαία Ελλάδα η φιλία ως αξία που αντανακλούσε την ιδέα της αρετής και της αφοσίωσης έστεκε πολύ ψηλά, ως μια από τις βασικότερες αξίες της ζωής.

Ένα από τα ωραιότερα ρητά περί φιλίας προέρχεται από τον μεγάλο Αλμπέρ Καμύ: "Μη βαδίζεις μπροστά από μένα, μπορεί να μην ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου, μπορεί να μην ηγηθώ. Βάδιζε απλά δίπλα μου και να σαι φίλος μου".

"Ο καλύτερος καθρέπτης είναι ένας παλιός φίλος". Του φίλτατου George Herbert. Σα να λέμε πως οι φίλοι είναι ένας δρόμος προς την αυτογνωσία. Δείξε μου τον φίλο σου να σου πω ποιός είσαι εν ολίγοις, και μη κάνεις την πάπια.

Ένα από τα πολύ παλιά ρητά περί φιλίας, εξ ανατολής προερχόμενο, είναι το ρητό "όποιος αναζητάει φίλους χωρίς ελαττώματα δεν θα έχει ποτέ φίλους". Νομίζω δε χρειάζεται να το σχολιάσω περαιτέρω, κάποια πράγματα θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Ένα σχετικό ρητό (του φιλοσόφου του Μεσαίωνα Solomon Ibn Garibol) είναι το "φίλος μου είναι εκείνος που θα μου πει τα ελαττώματα μου ιδιωτικά". Με άλλα λόγια, εκείνος που δε θα με εκθέσει μπροστά σε κόσμο.

Βέβαια τίθεται το ερώτημα: Πόσο αρμόδιος είναι ο φίλος για να καταδείξει τα "ελαττώματα" σου? Γιατί πολλά ειπώθηκαν στο όνομα της "καλοπροαίρετης κριτικής" και του "δικού μας καλού", που ωστόσο σε μάκρος χρόνου έδειξαν πως δεν ήταν παρά λόγια του αέρα, από άτομα που ενδεχομένως να την έχουν κάνει πλέον για άλλες πολιτείες. Κάπου εδώ ταιριάζει νομίζω το ρητό: "O αληθινός φίλος είναι εκείνος που έρχεται, τη στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος φεύγει".

Ένα όμορφο ρητό που κατορθώνει να σπάσει τα δεσμά του χρόνου είναι αυτό: "Mέτρα την ηλικία σου με φίλους, όχι με χρόνια". Με αυτόν τον τρόπο κερδίζουμε επιτέλους τον δολερό τον χρόνο και το πέρασμα του: από γέροι γινόμαστε όλο και νεότεροι! - εξάλλου η κυρίαρχη τάση στις μέρες μας είναι να έχουμε ένα κάρο "φίλους" σε νεαρότερες ηλικίες και όσο μεγαλώνουμε να μένουν λίγοι (ελπίζω και καλοί). Με βάση το ρητό θα λεγε κανείς πως μένουμε πάντα παιδιά. Τι ωραία!

Επιστρέφουμε στον Αριστοτέλη ο οποίος έγραψε κείμενα ολόκληρα σχετικά με την φιλία. "Η φιλία είναι ουσιαστικά μια συνεργασία" έλεγε, και να ήξερε μόνο πόσο δίκιο έχει! "Να επιθυμείς τη φιλία είναι κάτι γρήγορο, αλλά η φιλία καθαυτή είναι φρούτο που ωριμάζει αργά". Επιστρέφουμε στον χρόνο λοιπόν, ο οποίος συνιστά βασική προϋπόθεση και αναγκαία θα λεγε κανείς συνθήκη για να αναπτυχθεί η φιλία... Γιατί η κυρίαρχη τάση στις μέρες μας για άλλη μια φορά είναι εκείνη του γρήγορου ενθουσιασμού και των εύκολων δεσιμάτων. Η φιλία όμως επιβεβαιώνεται μόνο σε μάκρος χρόνου.

Ο Kahil Gibran είχε πει: "Στην γλύκα της φιλίας, ας υπάρχει γέλιο και μοίρασμα των απολαύσεων". Ρητό που θα μπορούσε να ισχύει τόσο για την φιλία, όσο και για τις ερωτικές σχέσεις. Στην "αληθινή φιλία" αναφέρεται το ρητό του γάλλου La Rochefoucauld, ο οποίος τονίζει πως "όσο σπάνια και αν είναι η αληθινή αγάπη, σπανιότερη ακόμα είναι η αληθινή φιλία". Μένοντας στο πνεύμα της "αληθινής φιλίας" είχε πει εξάλλου: "Ο αληθινός φίλος είναι η μεγαλύτερη από τις ευλογίες, και εκείνη που αποκτούμε με τον λιγότερο κόπο". 

Εν ολίγοις για τον Γάλλο συγγραφέα (υπήρξαν δύο La Rochefoucauld, ένας συγγραφέας και ένας παπάς, θέλω να πιστεύω πως τα πάνω ρητά τα είπε ο συγγραφέας και όχι ο παπάς!) η φιλία συνιστά κάτι σαν θείο δώρο, αν σου κάτσει είσαι απλά τυχερός και ευλογημένος, και εδώ διαχωρίζει την "αληθινή" από τις υπόλοιπες φιλίες. Κάτι αντίστοιχο έκανε και ο Πλάτωνας που διαχώριζε την "αληθινή ουσία των πραγμάτων", την Απόλυτη Ιδέα τους (η οποία υφίσταται σε ολοκληρωμένη μορφή στον ουρανό) από την πάντα ελαττωματική και ελλειμματική φυσική, υλική τους υπόσταση...

Επιστρέφοντας σε πιο γήινα πλαίσια, ένας ανώνυμος είχε πει πως "οι συμβουλές των φίλων σου είναι σαν τον καιρό: ορισμένες από αυτές είναι καλές, ορισμένες κακές". "Μια ειλικρινής απάντηση είναι η ένδειξη της αληθινής φιλίας". Με ρητά όπως αυτά η φιλία επιστρέφει στα πόδια της και πατάει ξανά γερά στη γη. Ο φίλος δεν εξιδανικεύει, λέει τα πράγματα με τ' όνομα τους, σέβεται ωστόσο τα "ελαττώματα" σου και αναγνωρίζει πως και ο ίδιος μπορεί να μην έχει το απόλυτο δίκιο. 

Η φιλία συνιστά ουσιαστικά μια συνεχής προσπάθεια γνώσης, μια εξερεύνηση που κάνεις με παρέα. Γνωρίζεις τον εαυτό σου μέσα από τους άλλους και αυτή η διαδικασία δεν σταματά ποτέ.

Ένα από τα ισχυρότερα ρητά περί φιλίας, αντίστοιχο με την φλογερή προσωπικότητα του, ανήκει στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: "Στο τέλος δεν θα θυμόμαστε τα λόγια των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας".

Υπάρχουν οι φίλοι εκείνοι που αρέσκονται να τονίζουν τις αποτυχίες και τα σφάλματα μας, ενώ στις επιτυχίες μας δεν έχουν τον παραμικρό λόγο - ορισμένες φορές απλά απουσιάζουν. "Φίλος", όμως, "είναι εκείνος που αντιπαρέρχεται τις αποτυχίες σου και ανέχεται τις επιτυχίες σου". Γιατί "ανέχεται" θα με ρωτήσετε. Έτσι λέει το ρητό του κυρίου Doug Larson, ρωτήστε τον ίδιο! Είμαστε εγωιστικά όντα οι άνθρωποι, και ισχύει το οτι ορισμένες φορές η επιτυχία ενός φίλου μας αφήνει παγερά αδιάφορους. Ωστόσο θέλω να πιστεύω πως η ποιότητα και η ουσία της φιλίας είναι εκείνη που κάνει την διαφορά σε τελική ανάλυση - γιατί πάντα θες να βλέπεις ευτυχισμένα τα πρόσωπα που αγαπάς. 

Απλά το τελευταίο δε μπορεί παρά να αφορά λίγα πρόσωπα μόνο. Τα συναισθήματα είναι αδύνατο να μοιράζονται εξίσου σε δεκάδες. Φιλαράκια μπορεί να έχεις πολλά, φίλους όμως λίγους.

Φιλία, Μύθοι και Αλήθειες (ή αλλίως, το φονικό κουνέλι σας μεταδίδει τα δικά του παραμύθια)

Η φιλία είναι σαν το δέντρο του οποίου ωριμάζουν οι καρποί. Χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί και ο χρόνος είναι εκείνος που θα κρίνει την αξία και την ποιότητα της. Παρά τις ιδεαλιστικές απόψεις περί "ιδανικής φιλίας", φίλος χωρίς ελαττώματα δεν υπάρχει. Όπως δεν είσαι τέλειος ο ίδιος, δε μπορείς να απαιτείς κάτι αντίστοιχο από τους άλλους. Η κριτική είναι σημαντική, να την ασκείς και να την δέχεσαι, αυτό όμως εφόσον σέβεσαι την προσωπικότητα του άλλου και εφόσον θες πραγματικά να τον στηρίξεις. Και να μη ξεχνάς, μπορεί να μην έχεις πάντα δίκιο.

Οι φίλοι φαίνονται στα δύσκολα, χρειάζονται όμως για να κάνουν τη ζωή σου ευκολότερη. Οι πολυπληθείς παρέες και τα δεκάδες τηλέφωνα στα κινητά, οι άπειρες επαφές στο facebook, αυτά όλα δεν καθιστούν φιλία. Ο κόσμος με τον οποίο βγαίνεις και περνάς καλά δεν είναι απαραίτητα φίλοι σου. Η ποσότητα επαφής δεν συνεπάγεται και την ποιότητα της: το να βλέπεις συχνά κάποιον δε σημαίνει πως είστε καλύτεροι φίλοι. 

Η εμπιστοσύνη συνιστά το Α της φιλίας, η ειλικρίνεια το Ω. Το να γνωρίζεις πως μπορείς να εκμυστηρευτείς κάτι προσωπικό σου, να φανερώνεις εκείνο που είσαι πραγματικά, και ο άλλος να σεβαστεί εκείνο που επέλεξες να μοιραστείς. Πολλές φιλίες γκρεμίστηκαν επειδή αποδείχτηκε πως εμπιστεύεσαι και ανοίγεσαι σε λάθος άτομα, ή επειδή είχαν ειπωθεί διάφορες αναλήθειες στην πορεία. Γι' αυτό είναι αναγκαίο κριτήριο κατά τη γνώμη μου να υπάρχει, όχι μόνο εντιμότητα, μα και μια αμοιβαιότητα στο άνοιγμα. Το πάρε-δώσε συνιστά την ουσία κάθε ανθρώπινης σχέσης, και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά στην περίπτωση της φιλίας.

Οι άνθρωποι αλλάζουμε και ο χρόνος μονίμως κυλάει - για αρκετούς κυλάει με κατεύθυνση "ευθεία προς το άγνωστο", ορισμένοι πιο ψαγμένοι όμως βλέπουν την κίνηση αυτή με κυκλικό τρόπο. Η ουσία πάντως είναι πως τα πάντα υπόκεινται σε μεταβολή, και σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται, πως μπορεί μια φιλία να είναι σταθερή?

Θα λεγε κανείς πως η αντοχή μιας φιλίας στον χρόνο - άρα και στην μεταβολή που επιφέρει ο χρόνος - είναι η καλύτερη απάντηση. Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάζουν, πάντα όμως θα επιζητούν τη σταθερότητα, σαν έναν συμπαγή κορμό δέντρου από τον οποίο μπορούν να καταπιαστούν ενώ φυσάει ο άνεμος. Η φιλία που θριαμβεύει στο πέρασμα του χρόνου είναι η καλύτερη απόδειξη πως είναι δυνατόν να υπάρξει σταθερότητα καταμεσής των αλλαγών. Για να συμβεί όμως αυτό χρειάζεται ο φίλος να μπορεί να σε ακολουθήσει, αν συμβεί και πάρεις άλλο δρόμο - αν αλλάξεις.

Χρειάζεται οι φίλοι να βαδίζετε μαζί, ακόμα και αν περνάτε τα σύνορα και εισέρχεστε σε νέες, άγνωστες χώρες. Θα λεγε κανείς πως περισσότερο και απ' την φιλία τελικά, σημασία έχει ο δρόμος. Τα πάντα είναι δρόμος, και φίλοι είναι εκείνοι που μοιράζονται κοινό προσανατολισμό.

Ο φίλος λοιπόν είναι και σύμμαχος στον δρόμο. Είναι ο κρυφός άσος στο μανίκι. Είναι δεκανίκι, μα και όπλο μαζί. 

Κανένας φίλος δεν θα είναι πάντα εκεί για σένα. Η μοναξιά είναι μια κατάσταση την οποία όλοι οι άνθρωποι χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε, αργά ή γρήγορα. Για ορισμένους οι φίλοι δεν είναι παρά νησίδες στην θάλασσα της μοναξιάς τους. Κάθε ταξίδι σε μια μοναχική θάλασσα όμως γίνεται ομορφότερο όταν γνωρίζεις πως σε περιβάλλουν όμορφα, εξωτικά νησιά, στα οποία μπορείς να ξαποστάσεις όποτε επιθυμείς. Αν ωστόσο ξανοιχτείς στο άγνωστο, τότε ας έχεις κάποιους φίλους για συν-ταξιδιώτες! Γιατί τη μοναχικότητα πολλοί επέλεξαν, τη μοναξιά κανείς.

Γι'αυτό θεωρώ πάντα καλό να υπάρχουν ως "δικλείδα ασφαλείας" και δυο-τρεις φίλοι "παραπάνω". Όσο και αν ισχύει πως πάντα λίγοι φίλοι θα είναι οι καλύτεροι, ποτέ δεν ξέρεις πως τα φέρνει η ζωή. Μια φιλία στην οποία στηριζόσουν πολύ μπορεί να πάψει να υφίσταται. Κάποιος φίλος που θεωρούσες ιδανικό για σένα μπορεί να σε εγκαταλείψει. Τα πάντα είναι πιθανά, γι'αυτό είναι καλό να είμαστε προετοιμασμένοι. Όταν βγαίνεις στον Μεγάλο Δρόμο, καλό είναι να έχεις και ρεζέρβα στο αμάξι...

Αρκετός κόσμος είναι ιδιαίτερα συντηρητικός όσο αφορά την επιλογή των φίλων του. Η δύναμη της συνήθειας τον καθοδηγεί, με αποτέλεσμα να περιορίζεται σε λίγα μόνο άτομα, που συχνά συνιστούν τους φίλους των σχολικών του χρόνων - μια εποχή που κάναμε "αναγκαστικά" φίλους λόγω του κοινού πλαισίου εντός του οποίου βρισκόμασταν. Όσο και αν μερικές φορές οι παλιοί φίλοι είναι σαν το παλιό καλό κρασί, ισχύει πως η ατελείωτη παραμονή σε σκοτεινά κελάρια μπορεί να σου αποκρύψει το υπαρκτό φως της μέρας έξω. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προσαρμόζονται σε μια κατάσταση φιλίας και σχέσεων, και αρνούνται (ή φοβούνται) να πάνε παραπέρα και να επεκτείνουν τον κύκλο τους. Η προσαρμογή σε παρέες και φιλίες συχνά συνδυάζεται με μια γενικότερη προσαρμογή σε καταστάσεις που δεν βρίσκεις ικανοποιητικές, ωστόσο σκέφτεσαι πως είναι "αδύνατον" να τις αλλάξεις. Μια δουλειά για παράδειγμα. Ένας μη ικανοποιητικός τρόπος ζωής.

Εν ολίγοις, ο συντηρητισμός στους φίλους και στις παρέες συχνά συνδέεται με γενικότερο συντηρητισμό στις επιλογές μας. Τι να γίνει, πολύς είναι ο κόσμος που στο φαινόμενο της διαρκούς μεταβολής (που λέγαμε πριν), προτιμάει να έχει τα μάτια του κλειστά και να απαγκιστρώνεται από το κούτσουρο, μη τυχόν τον παρασύρει ο άνεμος.

Φιλία Αντρών - Γυναικών

Ερχόμαστε τώρα σ' ένα θέμα που επιτρέπει πολλές παρερμηνείες και αρκετά σκοτεινά σημεία. Πολλά έχουν ειπωθεί για τη φιλία ανάμεσα στα δύο φύλα, και πόσο εφικτή είναι αυτή. Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε αναρωτηθεί αν μια φίλη μας (ή φίλος αν είστε γυναίκα) μας βλέπει "αλλιώς", ή αν θα "ήταν δυνατό" να αναπτυχθεί κάτι άλλο ανάμεσα μας. Δεν είναι λίγοι οι έρωτες που ξεκίνησαν από μια "απλή φιλία", όπως δεν είναι λίγες και οι φιλίες που διαλύθηκαν επειδή ο ένας απ' τους δύο εκδήλωσε ερωτικά συναισθήματα για τον άλλο και δεν συνάντησε ανταπόκριση. Το κλασικό ερώτημα που θέτουν όλοι λοιπόν είναι: "μπορεί να υπάρχει φιλία ανάμεσα σ' έναν άντρα και σε μια γυναίκα, ή πάντα θα υποβόσκει το ερωτικό συναίσθημα?"

Ως κερασάκι στην τούρτα φυσικά είναι η ανεκδιήγητη εκείνη ατάκα της χυλόπιτας, το περίφημο "Σε Βλέπω Φιλικά". Αν οι λέξεις μπορούσαν να ξεχειλώσουν, τότε το "σε βλέπω φιλικά" (μαζί με την χρήση της λέξης "δημοκρατία" ίσως από τους σύγχρονους πολιτικούς) είναι ασφαλώς η πιο κακοποιημένη και ξεχειλωμένη φράση όλων των εποχών! Η φράση αυτή διαστρεβλώνει και παραποιεί το νόημα της φιλίας, ενώ συντηρεί τον μύθο πως η φιλία δρα ως εμπόδιο στον έρωτα - από τη στιγμή που "σε βλέπω φιλικά" είναι αδύνατον να σε δω αλλιώς, σωστά?

Περιττό να πω πως οι 99 στις 100 που έχουν ξεστομίσει αυτή την ατάκα δε δίνουν δεκάρα για τη φιλία του άλλου και πολύ πιθανό να μην τον συγκαταλέγουν καν στους καλούς φίλους. Δυσκολεύονται απλά να πουν τα πράγματα με το όνομα τους, να μιλήσουν ξεκάθαρα όπως θα πρεπε: Δεν είσαι ο τύπος μου - Δεν είσαι αυτό που ψάχνω (ή αυτό που νομίζω πως ψάχνω) - Δεν με ελκύεις σε ερωτικό επίπεδο. 

Γιατί η έλξη σε ερωτικό επίπεδο είναι εκείνη που θα καθορίσει - σε τελική ανάλυση - πόσο "φιλικά" βλέπει ο ένας τον άλλον. Είναι η βάση, από την οποία πηγάζουν όλα τ' άλλα. Αν ο άλλος ή η άλλη σε ελκύει ιδιαίτερα σαν άντρας ή γυναίκα, μπορεί και να αναπτυχθεί φιλία ανάμεσα σας, ωστόσο ποτέ δεν θα είναι μια φιλία απαλλαγμένη από το ερωτικό στοιχείο.

Φυσικά η έλξη είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό, το οποίο επίσης υπόκειται στην αλλαγή. Κάτι που έβρισκες ελκυστικό κάποτε, μπορεί να πάψεις να το βρίσκεις. Και εδώ ασφαλώς δεν αναφέρομαι μόνο σε θέματα εμφάνισης, αλλά και θέματα συμπεριφοράς και χαρακτήρα. Η έλξη επιπλέον δεν έχει να κάνει με εκείνο που θεωρείς "αντικειμενικά ωραίο". Είναι κάτι βαθύτερο, περισσότερο επικεντρωμένο στις ενορμήσεις και λιγότερο στην καθαρή μας κρίση. Ωστόσο όσο υφίστανται στοιχεία πάνω στην άλλη ή στον άλλο που σε τραβάνε σαν μαγνήτης, κάθε άποψη περί "καθαρής φιλίας" πάει στον βρόντο.

Ανέφερα 99 στις 100 περιπτώσεις πάνω. Ίσως ήμουν αυστηρός. Ας πω 90 στις 100 (πιο κάτω δε πάει!). Μερικές φορές μπορεί όντως να βλέπεις σαν "φίλο" σου τον άλλο (ή την άλλη). Κάποιες φορές μπορεί ένα άτομο που θεωρούσαμε "φίλο" μας ή "φίλη" μας να εκδηλώσει ερωτικά συναισθήματα για μας και εμείς να μην είμαστε διαθέσιμοι - ή, σε τελική ανάλυση, και για να επιστρέψω σε εκείνο που θεωρώ την "πηγή" - να μην είναι ο τύπος μας ρε αδερφέ! Αυτές οι περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν και στη διάλυση της φιλίας, ωστόσο όπως είπα πριν, φιλία χωρίς κοινό προσανατολισμό δεν υφίσταται.

Αυτά όμως δεν αναιρούν την μεγάλη παραποίηση που έχει δεχτεί το θέμα περί φιλίας ανάμεσα στα δύο φύλα, και πως αναπαράγονται αρκετοί μύθοι σχετικά μ' αυτό, οι οποίοι, σαν άλλοι πρίγκιπες πάνω στ' άλογο ή πριγκίπισσες στα κάστρα, κατευθύνουν τη σκέψη μας σε λάθος μονοπάτια και μας παραμυθιάζουν.

Το ερώτημα από μόνο του είναι παραπλανητικό! "Γίνεται να υπάρξει αληθινή φιλία ή θα υφίσταται το ερωτικό στοιχείο?". Το ερώτημα καταφεύγει στον διαχωρισμό της φιλίας σε "αληθινή" και "ψεύτικη" και ως κριτήριο για το αν μια φιλία είναι αληθινή θέτει την ανυπαρξία του ερωτικού στοιχείου - πόσα παιχνίδια κάνει η γλώσσα για να επηρεάσει την σκέψη μας!

Για να θέσω τα πράγματα σε ένα "σωστό" κατά τη γνώμη μου επίπεδο: Αν κριτήριο για να θεωρείται κάποιος φίλος είναι τα συναισθήματα της αγάπης, της εμπιστοσύνης, της αμοιβαιότητας, της αμοιβαίας στήριξης, καθώς και η θέληση να περνάτε καλά μαζί και η διάθεση για επικοινωνία και διασκέδαση, τότε μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως όλα αυτά μπορεί κάλλιστα να συνυπάρχουν με το ερωτικό στοιχείο! Αυτό δεν καθιστά καθόλου "λιγότερη" τη φιλία που μπορεί να νιώθει ο ένας για τον άλλο, κάθε άλλο, την ενισχύει και φουντώνει ακόμα περισσότερο το ερωτικό αίσθημα. Αν πάλι κριτήριο φιλίας είναι να μένει "καθαρή" από οτιδήποτε το ερωτικό (σα να λέμε πως το ερωτικό αίσθημα ανήκει κάπου αλλού, στη σφαίρα των "κακών" ενορμήσεων και της αμαρτίας, ενώ η φιλία συνιστά κάτι "αγνό και καθάριο"), τότε ασφαλώς και είναι αδύνατο να συνυπάρξουν.

Αναφέρθηκα σε εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια, αμοιβαιότητα, κλπ. Ασφαλώς μπορεί να υπάρξει ερωτική έλξη χωρίς να υφίσταται τίποτα από τα παραπάνω, πέραν του καθαυτού γεγονότος της σεξουαλικής έλξης και της επιθυμίας για σεξ. Ωστόσο αν υφίστανται όλα όσα αναφέραμε είναι χαζό να υποστηρίζουμε πως τα άτομα που τα μοιράζονται "δεν είναι φίλοι ουσιαστικά μεταξύ τους". Κάθε άλλο, δείχνουν μια πιθανή εξέλιξη της φιλίας, όταν εκείνη εμπλουτίζεται από το ερωτικό στοιχείο, ή μια εξέλιξη του έρωτα, όταν εκείνος δέχεται τις ευεργετικές επιδράσεις της φιλίας.

Βέβαια όταν η φιλία μπολιάζεται με τον έρωτα ισχυροποιείται και το στοιχείο του εγωισμού που κρύβει μέσα μας ο καθένας. Μπορεί να γίνουμε κτητικοί, απαιτητικοί, ζηλιάρηδες, να θέλουμε να έχουμε την αποκλειστικότητα του άλλου, όλα αυτά τα ωραία στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη συντριπτική πλειοψηφία των ερωτικών σχέσεων με άλλα λόγια και στέκουν εμπόδιο στην πραγμάτωση της φιλίας...

"Αλήθεια σου λέω Μιμίκα, ήσουν και θα είσαι πάντα φίλη μου, σε βλέπω μόνο φιλικά"

Το σωστό ερώτημα επαναδιατυπωμένο λοιπόν είναι: "Γίνεται να υπάρξει αν-ερωτική φιλία ανάμεσα στον άντρα και την γυναίκα ή θα υφίσταται πάντα το ερωτικό στοιχείο?" Και η απάντηση είναι ασφαλώς πως, ναι, γίνεται. 

Ουσιαστικά θέτω δύο βασικές προϋποθέσεις/συνθήκες για να υφίσταται αυτού του τύπου η αν-ερωτική φιλία (η οποία ως φιλία μπορεί να είναι "αληθινή" και ισχυρή όσο λίγες φυσικά!). 1) Η μία συνθήκη είναι εκείνη της αρχέγονης ερωτικής/σεξουαλικής έλξης. Αν υφίσταται και σε τι βαθμό υφίσταται. Όσο μεγαλύτερη η έλξη που νιώθεις για τον άλλο/η, τόσο δυσκολότερα τα πράγματα για την "καθαρή φιλία" σας! Και, όπως έγραψα, η έλξη δεν ταυτίζεται με εκείνο που θεωρείς "αντικειμενικά ωραίο" και υπόκειται σε μεταβολές κατά τη διάρκεια του χρόνου. 2) Η δεύτερη συνθήκη είναι εκείνη των συνθηκών υπό τις οποίες γνωριστήκατε. Για παράδειγμα αν βρίσκεται ο ένας από τους δύο (ή και οι δύο) σε σχέση τον καιρό που γνωριστήκατε. Ή αν βρίσκεται σε φάση που ξεπερνάει έναν χωρισμό... ΄Ή σε φάση "ψαξίματος"... Αν γνωριστήκατε στα πλαίσια κάποιας παρέας, ή αν γνωριστήκατε από μόνοι σας... Πόσο μεγάλη είναι η δυνατότητα να έρχεστε σε επαφή (μια φορά τον μήνα? κάθε μέρα?), οι αποστάσεις ανάμεσα σας, καθώς και η δυνατότητα προσωπικού "χώρου".

Το ίδιο άτομο μπορεί να το γνωρίσεις υπό διαφορετικές συνθήκες και να έχετε εντελώς διαφορετική εξέλιξη.

Στα πάνω συμπεριλαμβάνω και έναν έξτρα παράγοντα "Χ" που είναι εκείνος της γενικότερης στάσης και αντίληψης κάποιου πάνω σε θέματα φιλίας και έρωτα. Κάποιος που είναι ανοιχτός σε ελεύθερες σχέσεις, για παράδειγμα, έχει περισσότερο ευνοϊκή στάση σε θέματα "ερωτικής φιλίας" και βρίσκει πολύ λιγότερους διαχωρισμούς ανάμεσα στους δύο πόλους, σε σχέση με έναν που επιδιώκει να κάνει σταθερές, μονογαμικές σχέσεις - ακόμα και αν οι "σταθερές, μονογαμικές" του σχέσεις έχουν διάρκεια ενός μήνα η καθεμιά ξέρω γω, μέχρι την επόμενη, αλλά αυτό είναι ένα θέμα που προτιμώ να προσπεράσω...

Από τους πάνω παράγοντες/συνθήκες, ασφαλώς ο βασικότερος είναι ο πρώτος - εκείνος της ερωτικής/σεξουαλικής έλξης. Γιατί ο δεύτερος παράγοντας, οι συνθήκες υπό τις οποίες γνωρίζεις τον άλλο/η, στηρίζεται σε κάτι εξωτερικό (σε παράγοντες όπως μια σχέση, η φάση της ζωής, η τοποθεσία, κλπ), ενώ ο πρώτος έχει ως βάση του μια εσωτερική ενόρμηση. Όσο αφορά τον παράγοντα "Χ", εκείνο των απόψεων, υπόκειται κι αυτός σε μεταβολές με τα χρόνια, πάντα σε συνάρτηση με τις εμπειρίες, τα βιώματα και τις γενικότερες θέσεις του άλλου...

Η φιλία ανάμεσα στα δύο φύλα λοιπόν είναι κάτι που δύσκολα διαχωρίζεται απόλυτα από το ερωτικό στοιχείο - αρκετές φορές δεν συνιστά παρά μια μορφή αναγκαίου και κοινωνικά αποδεκτού συμβιβασμού: Θα ήταν αδύνατο να λειτουργήσει η συγκεκριμένη κοινωνία αν αφήνονταν ελεύθερες οι σεξουαλικές ενορμήσεις και ο κόσμος όλος έκανε ελεύθερες σχέσεις ας πούμε. Θα καταλυόταν καταρχάς ο θεσμός του γάμου όπως τον ξέρουμε. Ο οποίος θεσμός στηρίζει σε μεγάλο βαθμό την σύγχρονη πυρηνική οικογένεια, η οποία με τη σειρά της εδράζεται στα θεμέλια της υπάρχουσας κοινωνικής δομής. Η μονογαμία παραμένει η κυρίαρχη "αποδεκτή" κοινωνική πρακτική, άσχετα αν πίσω από την επιφάνεια της οποίας τα πράγματα σιγοβράζουν και μεταβάλλονται διαρκώς.

Αυτά τα ολίγα λοιπόν. Απέναντι στην άποψη που αντιδιαστέλλει έρωτα από τη μία και φιλία από την άλλη, ο ίδιος προτιμώ να τα βλέπω ως δύο όψεις ενός συνεχούς - το οποίο συνεχές βέβαια δε χρειάζεται (και δε μπορεί!) να το διανύσει ο καθένας εξ'ολοκλήρου! "Αναγκαστικά" υπάρχουν οι "φίλοι", "αναγκαστικά" υπάρχουν και οι "δεσμοί". Ωστόσο τα πράγματα ανάμεσα τους συχνά είναι περισσότερο ρευστά απ' ότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, και αυτό είναι κάτι που ήθελα να τονίσω. Από κει και πέρα ο καθένας βγάζει τα συμπεράσματα του, ανάλογα με τις εμπειρίες και τις προσωπικές του αντιλήψεις.

ουδέν σχόλιο! :P

Επίλογος

Μάλλον το συμπέρασμα μετά από όλα αυτά είναι το εξής: Η φιλία περνάει από πολλούς δρόμους και αντλεί πολλαπλές μορφές! Μερικές φορές μας απογοητεύει και ορισμένες μας εγκαταλείπει - ή την εγκαταλείπουμε εμείς! Τον περισσότερο καιρό όμως συνιστά το στήριγμα και το ορμητήριο μας! Η βάση της παραμένει η αμοιβαιότητα, η υποστήριξη και η εμπιστοσύνη. Οι φιλίες μπορεί να μεταβάλλονται, κάποιες έρχονται, κάποιες χάνονται, ωστόσο τα στοιχεία που τις καθιστούν δυνατές ήταν πάντα τα ίδια...

Όταν πάλι μπολιάζεται με το ερωτικό στοιχείο, τα πράγματα δυσκολεύουν και μπορεί να οδηγήσουν σε δυνατά αισθήματα μεν, αλλά και ισχυρές απογοητεύσεις. Ωστόσο ανάμεσα στα δύο φύλα τα πράγματα είναι ούτως ή άλλως ιδιαίτερα ρευστά και εύκολα οι σχέσεις αλλάζουν μορφή. Ένα είναι να έχει κανείς πολλούς φίλους του άλλου φύλου, και άλλο να μην έχει βιώσει την οποιαδήποτε ερωτική παρόρμηση για ορισμένους. Η "φιλία" αποκτά συχνά μια περισσότερο "αφαιρετική" μορφή ως έννοια και εξαρτάται από διάφορους, συχνά ρευστούς, παράγοντες. Οι κοινωνικές επιταγές και οι επικρατούσες πρακτικές, καθώς και η πάντα ισχυρή δύναμη της συνήθειας, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο.

Αν κρατούσα κάτι για το τέλος είναι μάλλον η ιδέα του συνοδοιπόρου. Γιατί, κόσμος φεύγει, κόσμος έρχεται, ο δρόμος όμως μένει εκεί. Ο δικός μας δρόμος...

Συμφωνείς γαμώτο? Έτσι μπράβο! Γκίβ Μι Φάιβ Μαν!!!

γιο μαδαφάκα

~