28 Αυγούστου 2013

Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα ~ Ο Φουτουρισμός


"planet mercury passes in front of the sun" - Giacomo Balla (1914)


1) Σκοπός μας είναι να τραγουδήσουμε τον έρωτα του κινδύνου, το φρόνημα της ενέργειας 
και της αφοβίας.

2) Το θάρρος, η τόλμη και η εξέγερση θα είναι τα ουσιώδη στοιχεία της ποίησης.

3) Μέχρι σήμερα η λογοτεχνία έχει εκθειάσει την ακινησία της σκέψης, την έκσταση και τον ύπνο. Σκοπός είναι να εξάρουμε την επιθετική δράση, την πυρετώδη αϋπνία, τον διασκελισμό του δρομέα, το θανάσιμο άλμα, την γροθιά και τον κόλαφο.

4) Επιβεβαιώνουμε ότι η μεγαλοπρέπεια του κόσμου έχει εμπλουτιστεί με μια νέα ωραιότητα: την ωραιότητα της ταχύτητας.

Ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο του οποίου η εξάτμιση κοσμείται με μεγάλους σωλήνες, σαν ερπετά με εκρηκτική ανάσα – ένα βρυχώμενο αυτοκίνητο που καλπάζει μανιασμένο είναι ωραιότερο 
από τη Νίκη της Σαμοθράκης.

5) Θέλουμε να υμνήσουμε τον άντρα που κρατάει το τιμόνι, που εκσφενδονίζει το δόρυ του πνεύματος σε όλον τον πλανήτη, σ’ όλο το μήκος της τροχιάς του.

6) Ο ποιητής πρέπει να αφιερώσει τον εαυτό του με ζέση, μεγαλείο και γενναιοδωρία, να διογκώσει την ενθουσιώδη θέρμη των αρχέγονων στοιχείων.

7) Πέρα από τον αγώνα, δεν υπάρχει άλλη ομορφιά. Έργο χωρίς επιθετικό χαρακτήρα δεν μπορεί να είναι αριστούργημα. Η ποίηση πρέπει να συλληφθεί ως βίαιη επίθεση κατά αγνώστων δυνάμεων, ως τιθάσευση και υποταγή τους ενώπιον του ανθρώπου.

8) Βρισκόμαστε στο έσχατο ακρωτήρι των αιώνων! … Ποιος ο λόγος να κοιτάμε προς τα πίσω, όταν αυτό που θέλουμε είναι να σπάσουμε τις μυστηριώδεις πόρτες του Αδύνατου; Ο Χώρος και ο Χρόνος πέθαναν χθες. Ζούμε ήδη στο απόλυτο, διότι έχουμε δημιουργήσει την αιώνια, 
πανταχού παρούσα ταχύτητα.

9) Θα δοξολογήσουμε τον πόλεμο –τη μόνη υγιεινή του κόσμου–, τον μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό, την χειρονομία των αγγελιοφόρων της ελευθερίας που σπέρνουν τον όλεθρο, τις ωραίες ιδέες που γι’αυτές αξίζει κανείς να πεθάνει, και την περιφρόνηση για τη γυναίκα.

10) Θα καταστρέψουμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, τις ακαδημίες όλων των ειδών, θα πολεμήσουμε την ηθικοκρατία, τον φεμινισμό, κάθε ευκαιριακή ή χρησιμοθηρική δειλία.

11) Θα υμνήσουμε τα μεγάλη πλήθη τα συνεπαρμένα από την εργασία, την ηδονή και τα έκτροπα. Θα τραγουδήσουμε τις πολύχρωμες, πολυφωνικές παλίρροιες της επανάστασης στις μοντέρνες πρωτεύουσες. Θα τραγουδήσουμε τον δονούμενο νυχτερινό πυρετό των οπλοστασίων και των ναυπηγείων που αστράφτουν βίαια κάτω από τα ηλεκτρικά φεγγάρια. Τους άπληστους σιδηροδρομικούς σταθμούς που καταβροχθίζουν τις σερπαντίνες του καπνού. Τα εργοστάσια που κρέμονται απ’ τα σύννεφα με τις στραβές γραμμές του καπνού τους. Τις γέφυρες που δρασκελούν τους ποταμούς σαν γίγαντες αθλητές, σπινθηρίζοντας στον ήλιο με τη λάμψη του μαχαιριού. Τα περιπετειώδη ατμόπλοια που οσφραίνονται τον ορίζοντα. Τις βαθύστερνες μηχανές που οι τροχοί τους ψαύουν τις ράγες σαν οπλές τεράστιων χαλύβδινων αλόγων που έχουν χαλινό από σωλήνα. Και την κομψή πτήση των αεροπλάνων που οι έλικες τους πλαταγίζουν στον άνεμο σαν σημαίες και μοιάζουν με αλαλαγμούς ενθουσιασμού ενός πλήθους.


Filippo Tomasso Marinetti, από το "Μανιφέστο του Φουτουρισμού"



Βρισκόμαστε στο έτος 1909. Ένας νέος αιώνας έχει ανατείλει, φέρνοντας μαζί του τις συναρπαστικές - για κάποιους - και τρομακτικές - για άλλους - προοπτικές μιας νέας εποχής. Η πλειοψηφία του κόσμου όμως αναπαύεται στην υπνωτιστική αγκαλιά της Μπελ Επόκ. Κάποιοι μιλούνε για τους κινδύνους της ανερχόμενης μαζικής κοινωνίας, του αναδυόμενου μιλιταρισμού και της έξαψης των εθνικιστικών αισθημάτων, οι περισσότεροι όμως επιλέγουν να προσπεράσουν. Αντί αυτού θαμπώνονται από τα τεχνολογικά επιτεύγματα των καιρών. Ο κινηματογράφος έχει ήδη κάνει την εμφάνιση του, η φωτογραφία κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος, νέες οικιακές συσκευές εφευρίσκονται διαρκώς, ενώ στους δρόμους των μεγάλων πόλεων βλέπει κανείς να παρελαύνουν μουγκρίζοντας τα τραμ, τα λεωφορεία και τα αυτοκίνητα. Και αν το αυτοκίνητο υπήρξε ακόμα είδος πολυτελείας, προνόμιο των λίγων, τα πράγματα σύντομα θα μεταβάλλονταν - ο νέος επιχειρηματίας Χένρυ Φορντ είχε ήδη παρουσιάσει το νέο, μαζικής παραγωγής Μοντέλο Τ, το οποίο θα σάρωνε τις πωλήσεις και θα γινόταν το πρώτο γνήσια λαϊκό αυτοκίνητο. 

Στο μεταξύ η Τέχνη συνέχιζε να εκπλήσσει με τις καινοτομίες της. Νέα καλλιτεχνικά κινήματα έκαναν την εμφάνιση τους, κάποια αντλώντας από την παράδοση, άλλα πάλι σπάζοντας κάθε δεσμό με αυτήν. Ο αέρας της νέας εποχής διέπνεε την φιλοσοφία τους. Κάπου εκεί λοιπόν, τον Φλεβάρη του 1909, ο ιταλός ποιητής Filippo Tommaso Marinetti δημοσίευσε στο πρωτοσέλιδο της γαλλικής εφημερίδας "Le Figaro" το περίφημο "Φουτουριστικό Μανιφέστο".






Δεν πρόκειται για γεγονός ήσσονος σημασίας. Η Le Figaro υπήρξε η μεγαλύτερη γαλλική εφημερίδα τον καιρό εκείνο. Το Μανιφέστο διαβάστηκε από χιλιάδες κόσμου, και ήδη από το ξεκίνημα του το αναδυόμενο κίνημα του Φουτουρισμού έκανε αισθητή την παρουσία του. 

Ο Μαρινέττι υπήρξε ο εμπνευστής, ο ιδρυτής του Φουτουρισμού, εκείνος που έθεσε τις θεωρητικές του βάσεις. Οτιδήποτε παλιό θεωρείτο ξεπερασμένο και έπρεπε να αφεθεί στη λήθη μια για πάντα. Η αλλοτινή τέχνη, η παλιά λογοτεχνία, οι ακαδημίες, τα μουσεία, οι αντιλήψεις περασμένων εποχών, όλα αυτά δεν είχαν θέση στη νέα, λαμπρή κοινωνία που αναδυόταν - τον παλμό της οποίας ένιωθαν ο Μαρινέττι και οι οπαδοί του. To μέλλον, το μέλλον! Αυτή ήταν η λέξη-κλειδί, εδώ βρισκόταν όλη η ουσία. Ένα μέλλον φυσικά που έκανε θριαμβευτική την εμφάνιση του στο ζωντανό παρόν της εποχής και έξαπτε την φαντασία του κόσμου.



To Μανιφέστο στο πρωτοσέλιδο της "Le Figaro"



Η μηχανή θα γινόταν το έμβλημα της νέας εποχής. Οι εξατμίσεις και τα εξαρτήματα του αυτοκινήτου φάνταζαν σαν τους βρυχηθμούς των δράκων, ικανούς να κάνουν στάχτη τον Παλαιό Κόσμο. Η Νίκη της Σαμοθράκης δεν συγκρινόταν στην ομορφιά με ένα περήφανο αυτοκίνητο. Ο Άντρας που κραδαίνει το τιμόνι και τρέχει με ορμητική ταχύτητα συνιστά το πρότυπο της νέας γενιάς. Οτιδήποτε τον κρατάει πίσω δεν συνιστά παρά μια μορφή εκφυλισμού και χρειάζεται να ξεπεραστεί. Αυτό ισχύει και για το αδύναμο γυναικείο φύλο και το αναδυόμενο, τα χρόνια εκείνα, κίνημα του φεμινισμού.

Τα εργοστάσια που καπνίζουν, τα περήφανα λαμπρά φουγάρα που υψώνονται στους ουρανούς, οι τροχαλίες, οι στρόφιγγες, τα γρανάζια, τα τρένα που διέσχιζαν τις χώρες και διακλαδώνονταν σαν τα ποτάμια, τα μεγαλεπήβολα θωρηκτά, τα εντυπωσιακά ζέππελιν, τα ανερχόμενα αεροπλάνα - να τι συγκινούσε τους οπαδούς της νέας θεωρίας.



"The Charge of the Lancers", Boccioni, 1915


Και φυσικά ο πόλεμος. Βρισκόμαστε στα χρόνια πριν το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα ευρωπαϊκά έθνη είχαν επιδοθεί σε έναν πυρετώδη ανταγωνισμό εξοπλισμών και η σκιά των επόμενων χρόνων είχε ήδη απλώσει τα μαύρα φτερά της. Την εποχή εκείνη όμως η νεότερη γενιά δεν είχε γνωρίσει τον πόλεμο, αγνοούσε τις καταστροφικές του συνέπειες. Το 1914, όταν πια ξέσπασε, οι στρατιώτες και των δύο παρατάξεων έφυγαν ενθουσιασμένοι για το μέτωπο. Λίγα χρόνια μετά τα πάντα θα είχαν αλλάξει.



"Urban Landscape with Chimneys", Mario Sironi, 1921



Εν έτει 1909 όμως ο πόλεμος κατείχε μια σχεδόν ρομαντική θεώρηση από τους θιασώτες του. Ο εθνικισμός βρισκόταν στο απόγειο του, οι συμμαχίες είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και το μόνο που απέμενε ήταν το φιτίλι που θα πυροδοτούσε την έκρηξη. Οι Φουτουριστές στον πόλεμο έβλεπαν την αποθέωση των ιδανικών τους: Η λατρεία της στρατευμένης για πολεμικούς σκοπούς Μηχανής, η αποθέωση της ανδροπρέπειας, του αγώνα, του θάρρους, του ηρωισμού και της αυτοθυσίας. Η βία, ως έμβλημα αλλαγής, αποθεώνεται. Ο πόλεμος θα γινόταν το λαμπρό όχημα το οποίο θα παρέσερνε κάτω απ' τους οδοντωτούς τροχούς του τα υπολείμματα της Παλαιάς Εποχής και θα έστρωνε τον δρόμο για το μέλλον. 

Στο μέλλον αυτό η Ιταλία θα κατείχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Κάπως έτσι αντιλαμβάνονταν την κατάσταση οι Φουτουριστές. Κίνημα γέννημα-θρέμμα της Ιταλίας, έφτασε στο απόγειο του τα χρόνια εκείνα, λίγο πριν το ξέσπασμα του πολέμου, και παραμένει ως σήμερα το σημαντικότερο και επιδραστικότερο καλλιτεχνικό κίνημα που γέννησε η γειτόνισσα χώρα κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα.



"States of Mind - The Farewells", Boccioni, 1911


Φουτουρισμός - Χαρακτηριστικά και Καλλιτέχνες


"Για να ζωγραφίσεις μια ανθρώπινη φιγούρα δεν αρκεί να ζωγραφίσεις την φιγούρα - Χρειάζεται να απεικονίσεις το σύνολο της ατμόσφαιρας που την περιβάλλει" (Umberto Boccioni)


Στην τέχνη (όπως και οπουδήποτε αλλού) δεν υπάρχει παρθενογένεση, αντίστοιχα λοιπόν και ο Φουτουρισμός είχε τις επιρροές του, σημαντικότερη εκ των οποίων υπήρξε το κίνημα του Κυβισμού, ο οποίος είχε κάνει την εμφάνιση του λίγα χρόνια πριν. Όπως έκαναν οι Κυβιστές, έτσι και οι Φουτουριστές επέλεγαν να απεικονίζουν το αντικείμενο τους από πολλαπλές οπτικές γωνίες, προσπαθώντας να διεισδύσουν στην ουσία του, ξεφεύγοντας από την παραπλανητική (για τις αισθήσεις) παραδοσιακή "ρεαλιστική" οπτική.



"Train of the Wounded", Gino Severini



Σε αντιπαραβολή όμως με τα στατικά και ακίνητα έργα του Κυβισμού, οι Φουτουριστές γοητεύονταν από την κίνηση. Τα φουτουριστικά έργα ξεχειλίζουν ενέργεια και δυναμισμό. Ενώ ο Κυβισμός επέλεγε συχνά τις Νεκρές Φύσεις (ποτήρια, τραπέζια, αντικείμενα, φρούτα, κλπ) ως αντικείμενα απεικόνισης, στον Φουτουρισμό δεσπόζουν τα χαρακτηριστικά μιας παλλόμενης, μοντέρνας πόλης: Κτίρια, εργοστάσια, οχήματα που τρέχουν εδώ κι εκεί, κόσμος που πάει κι έρχεται. Ποτέ άλλοτε η μοντέρνα εποχή δεν είχε δοξολογηθεί τόσο όσο στα χρόνια του Φουτουρισμού.



"La Bella Sconosciuta", Luigi de Giudici



Τα στατικά έργα που μας παρείχε η Τέχνη μέχρι σήμερα δεν συνιστούν παρά ψευδαίσθηση. Στην ζωντανή πραγματικότητα τα πάντα βρίσκονται σε ασταμάτητη κίνηση. Δεν υπάρχει παρά ένας "παγκόσμιος δυναμισμός", που διέπει καθετί γύρω μας. Κανένα αντικείμενο δεν είναι ξέχωρο από το περιβάλλον του, ή το ένα από το άλλο, όλα συμπλέκονται μεταξύ τους σε μια αδιάκοπη ενεργειακή ροή. Όταν βρίσκεσαι μέσα σε ένα λεωφορείο που κινείται οι επιβάτες συμπλέκονται με τα αντικείμενα του γύρω χώρου και ο ένας με τον άλλον, αλλάζουν συνεχώς θέσεις, αντικαθιστούν ο ένας τον άλλον, το λεωφορείο γίνεται ένα παροδικά με τα δέντρα και τα σπίτια που διασχίζει, καθετί μετατρέπεται σε μέρος του άλλου.



"Ballerina In Blue", 1912, Gino Severini



Γι' αυτόν τον λόγο η κίνηση δε μπορεί παρά να αποδοθεί τμηματικά, σε εικόνες που συμπλέκονται διαδοχικά η μία με την άλλη και όλες μαζί με το περιβάλλον τους. Σκοπός είναι να μας δοθεί μια εικόνα της αληθινής, βαθύτερης όψης των πραγμάτων, έτσι όμως ξεχειλίζουν ενέργεια και δυναμισμό. Καταλυτική εξάλλου στάθηκε και η επιρροή του γάλλου φιλοσόφου Henri Bergson, ο οποίος είχε επηρεάσει ιδιαίτερα τον σημαντικότερο εικαστικό εκπρόσωπο του Φουτουρισμού, τον Umberto Boccioni. O Μπεργκσόν είχε αναφερθεί στην ιδέα της Διορατικότητας, σύμφωνα με την οποία κάποιος κατορθώνει να συλλάβει την βαθύτερη ουσία ενός αντικειμένου καθώς και εκείνο ακριβώς που το καθιστά μοναδικό και ιδιαίτερο - κάτι αντίστοιχο επεδίωξαν και οι Φουτουριστές, μόνο που στη θέση του ενός αντικειμένου τοποθέτησαν την ζωντανή πραγματικότητα, φανερώνοντας μας πως διαπλέκονται τα πάντα μεταξύ τους.



"The Strengths of a Street", Boccioni, 1911



O Marinetti μπορεί να υπήρξε ο εμπνευστής του Φουτουρισμού, ο σημαντικότερος του ζωγράφος όμως υπήρξε ο Umberto Boccioni, καθώς και εκείνος που εφάρμοσε πιστότερα τις νέες εκείνες φιλοσοφικές αντιλήψεις στην τέχνη του. "Η Αναδύουσα Πόλη" του 1910-11 θεωρείται το πρώτο ίσως έργο φουτουριστικής ζωγραφικής. Στο επίκεντρο του έργου δεσπόζει ένα άλογο που φαίνεται να παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμα του. Ξεχωρίζουν κτίρια, εργάτες, και κατασκευές, όλα μαζί σε έναν πυρετώδη, αμοιβαίο συσχετισμό. Τα εμβλήματα της μοντέρνας, βιομηχανικής εποχής.



"The City Rises", Boccioni



Οι Φουτουριστές έβρισκαν συναρπαστική την αναδυόμενη τότε "φωτοδυναμική εικόνα", το στυλ εκείνο της φωτογραφίας που επέτρεπε να γίνει φανερή η κίνηση του αντικειμένου, δείχνοντας στην ίδια εικόνα τις διαδοχικές στιγμές της. Οι φουτουριστές μετάφεραν αυτήν την αίσθηση της διαδοχικής κίνησης στα έργα τους. Ο Giacomo Balla υπήρξε ένας ακόμα από τους σημαντικούς φουτουριστές, ο οποίος στην πορεία θα καταπιανόταν με ποικίλα άλλα ζωγραφικά στυλ. Στο έργο του "Δυναμισμός Ενός Σκυλιού σε Λουρί" απεικονίζεται αυτή ακριβώς η αίσθηση της διαδοχικής κίνησης. "Τα κινούμενα αντικείμενα συνεχώς πολλαπλασιάζονται,η μορφή τους αλλάζει διαρκώς. Ένα άλογο που τρέχει, για παράδειγμα, δεν έχει 4 πόδια, αλλά είκοσι".



"Dynamism of a Dog on a Leash", Balla

"Girl Running on a Balcony", 1912, Balla



Ορισμένοι Φουτουριστές επέκτειναν το ενδιαφέρον τους, όχι στην ζωγραφική, μα στην φωτογραφία και την επεξεργασία της - η φωτογραφία εξάλλου τους είχε επηρεάσει εξαρχής. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Anton Giulio Bragaglia, τα έργα του οποίου χαρακτηρίζονται από αυτήν ακριβώς την αίσθηση της διαδοχικής κίνησης, μια ρευστότητα που προσιδιάζει περισσότερο στις αισθήσεις μας, συγκριτικά με τις ακίνητες, στατικές φωτογραφίες που έχουμε συνηθίσει. Ο Bragaglia στην πορεία θα ασχολούνταν εξάλλου και με τον κινηματογράφο, το θέατρο και τον χορό. Ο Φουτουρισμός επέκτεινε το πεδίο ενασχόλησης του σε όλες τις τέχνες.




Έργα του Anton Giulio Bragaglia



Η επιρροή του Κυβισμού γινόταν εμφανής σε έργα όπως "H Ταχύτητα Ενός Αυτοκινήτου", του Balla. Το αντικείμενο παρουσιάζει σχεδόν με κυβιστικούς όρους, τα διαδοχικά στάδια της κίνησης όμως και η αίσθηση της ραγδαίας ταχύτητας είναι εμφανή.




"Velocity of an Automobile", Balla

"Speeding Automobile", Balla



Ένας ακόμα από τους Φουτουριστές ήταν ο Carlo Carra. Γνωστότερο έργο του η "Κηδεία του Αναρχικού Γκάλλι", στο οποίο βλέπουμε την (κλασική, τότε και τώρα...) σύγκρουση ανάμεσα στους αστυνομικούς και τον κόσμο που συμμετέχει στην πορεία. Το έργο ξεχειλίζει δύναμη, ορμή και ενθουσιασμό, σχεδόν αισθάνεσαι πως βλέπεις την εξέργερση να εξελίσσεται ολοζώντανη μπροστά στα μάτια σου, με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό από παλιότερα έργα που απεικόνιζαν εξεγέρσεις (όπως το πασίγνωστο "Η Ελευθερία Καθοδηγεί τον Λαό" του Ντελακρουά). Ο Καρρά υπήρξε αναρχικός ο ίδιος, κατά την διάρκεια των νεανικών του χρόνων. Στην πορεία όμως θα έκανε πλήρη στροφή και θα ασπαζόταν και αυτός τις δεξιές, σκληροπυρηνικές αντιλήψεις της πλειοψηφίας των Ιταλών φουτουριστών. Περισσότερα για το πολιτικό σκέλος του φουτουρισμού προς το τέλος του κειμένου.



"H Κηδεία του Αναρχικού Γκάλι", του Καρρά



Ο Φουτουρισμός επεκτάθηκε και στον τομέα της Γλυπτικής. Πρωτοπόρος ο σημαντικότερος του ζωγράφος, ο Umberto Boccioni, ο οποίος το 1913 παρουσίασε το έργο του "Μοναδικές Φόρμες της Συνέχειας στον Χώρο". Το αιώνια μεταβαλλόμενο αντικείμενο τώρα πλέον καταλαμβάνει τις τρεις διαστάσεις. Κεντρική η αίσθηση του δυναμισμού, της έλλειψης κάθε ιδέας στατικότητας.



"Unique Forms of Continuity In Space", Boccioni



Άλλοι σημαντικοί Φουτουριστές ήταν οι Gino Severini, Luigi De Giudici, Primo Conti, ο Erico Primpolini και ο Fortunato Depero.



"Simultaniety of  Centrifugal and Centripedal Groups (Woman at a Window)", Gino Severini, 1914



Ήχοι της Πόλης



Οι Φουτουριστές δεν έμειναν μόνο στο κομμάτι της εικαστικής απεικόνισης. Οτιδήποτε σχετιζόταν με το αναδυόμενο, λαμπρό αστικό τοπίο τους ενδιέφερε. Οι ήχοι της μεγαλούπολης, ο θόρυβος από τα αυτοκίνητα, ο βρυχηθμός των εξατμίσεων, τα κορναρίσματα, οι φωνές των περαστικών, μέχρι και η ζέστη ή οι μυρωδιές του δρόμου - η αντίληψη της πόλης δεν περιορίζεται στο οπτικό μόνο κομμάτι, μα επεκτείνεται σε όλες τις αισθήσεις. Σε έργα όπως "Ο Δρόμος Εισέρχεται στο Σπίτι" του Boccioni γίνεται εμφανές πως η πόλη δεν είναι μόνο τα οπτικά της ερεθίσματα. Στο κέντρο του έργου παρουσιάζεται μια γυναίκα, η οποία έχει βγει στο μπαλκόνι της και παρατηρεί την σφύζουσα κίνηση γύρω της. Σχεδόν νιώθεις πως ακούς τους ήχους της πόλης παρατηρώντας την εικόνα. Ήταν θέμα χρόνου να γίνει το επόμενο βήμα.



"The Street Enters The House", Boccioni



Κάπως έτσι, τα χρόνια εκείνα αναδύθηκε η Φουτουριστική Μουσική.




Russolo, Ugo Piati and their "Noise Intoners", 1920



Πρωτοπόροι υπήρξαν ο ζωγράφος Luigi Russolo και ο συνθέτης Francesco Pratella, υπεύθυνοι για δύο σημαντικά μανιφέστα: "Η Τέχνη του Θορύβου" ("The Art Of Noise"), και το "Τεχνικό Μανιφέστο της Φουτουριστικής Μουσικής". Σύμφωνα με τον Russolo κάθε ήχος που προσλαμβάνεται από το ανθρώπινο αυτί θα μπορούσε να θεωρηθεί μουσική: "Ο ουρανός, τα νερά, οι ποταμοί, τα δάση, οι διακλαδώσεις των καραβιών και των πυκνοκατοικημένων πόλεων..."

"Εμείς οι Φουτουριστές έχουμε όλοι αγαπήσει και απολαύσει τις αρμονίες των μεγάλων δασκάλων. Ο Μπετόβεν και ο Βάγκνερ έχουν συνταράξει τις καρδιές μας πολλά χρόνια τώρα. Τώρα όμως αντλούμε μεγαλύτερη απόλαυση συνταιριάζοντας ιδανικά τους ήχους από τα τραμ, τις εκρήξεις των οχημάτων και τα πλήθη που φωνάζουν, από το να ακούμε ξανά και ξανά τα ίδια, γνωστά κλασικά έργα..." (Russolo)




"The Laugh", Umberto Boccioni, 1911


Οι Φουτουριστές δεν έμειναν στην απλή ακρόαση των ήχων της πόλης - δημιούργησαν τους δικούς τους ήχους. Ο Russolo κατασκεύασε διάφορα ειδικά μηχανήματα-μουσικά όργανα, τα οποία λίγο-πολύ αναπαριστούσαν πιστά τους θορύβους του αστικού περιβάλλοντος, δίνοντας μας έτσι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα - και θορυβώδη - αποτελέσματα, τα οποία θα επηρέαζαν συν τοις άλλοις την avant-garde μουσική των επομένων δεκαετιών.

Περισσότερα σχετικά με την Τέχνη του Θορύβου εδώ.



Κτίρια του Μέλλοντος



Θα μπορούσαν να έχουν προέλθει από κάποια ταινία, ωστόσο οι αρχιτεκτονικές προτάσεις του Φουτουρισμού υπήρξαν πέρα ως πέρα ρεαλιστικές - σκεφτείτε πόση εντύπωση θα είχαν κάνει εκατό χρόνια πριν.

Κατ' αντιστοιχία με τις βασικές αρχές του κινήματος, η Φουτουριστική Αρχιτεκτονική διακρινόταν από αντι-ιστορικισμό, απαξίωση απέναντι στις παραδοσιακές φόρμες, δυναμικές γραμμές και σχέδια που χαρακτηρίζονταν από μια αίσθηση μεγαλείου, λυρισμού και κίνησης ταυτόχρονα. Ήταν λες και το Μέλλον το ίδιο είχε κάνει την εντυπωσιακή, πρώιμη εμφάνιση του, στην Ευρώπη των πρώτων δεκαετιών του αιώνα. Διόλου απίθανο οι εμπνεύσεις της Φουτουριστικής Αρχιτεκτονικής να επηρέασαν τους επιμελητές ταινιών όπως το "Blade Runner", και γενικότερα, την αισθητική τόσων και τόσων έργων επιστημονικής φαντασίας...




Σχέδια του Sant' Elia και κάτω βλέπουμε πως θα μπορούσε να ήταν ένα κτίριο του, αν είχε χτιστεί, σε μια ψηφιακή αναπαράσταση


Σημαντικές μορφές στον χώρο της φουτουριστικής αρχιτεκτονικής υπήρξαν ο Antonio Sant' Elia και ο Angiolo Mazzoni. Ο πρώτος ένωσε με ενθουσιασμό τη φωνή του στα πλήθη των επιστράτων κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου - ποτέ όμως δεν γύρισε πίσω. Ο δεύτερος συστρατεύτηκε (όπως τόσοι άλλοι φουτουριστές) με το φασιστικό όραμα του Μουσολίνι. Αξίζει ωστόσο να αναφέρουμε πως ο Φουτουρισμός ουδέποτε έγινε η επίσημη αρχιτεκτονική του φασισμού. Ο Μουσολίνι δεν ενδιαφερόταν προσωπικά για την Τέχνη, και προτιμούσε να πατρονάρει πλήθος καλλιτεχνών, από ποικίλους χώρους, ώστε να πετύχει την συγκατάβαση τους και την αποδοχή του καθεστώτος - μπορούμε να πούμε πως, σε μεγάλο βαθμό, τα κατάφερε.

Με το πέρασμα των χρόνων το κίνημα του Φουτουρισμού επηρέασε καταλυτικά ένα νέο, αναδυόμενο αρχιτεκτονικό και διακοσμητικό στυλ, το οποίο μάλιστα θα εξελισσόταν σε ένα από τα σπουδαιότερα του εικοστού αιώνα. Το όνομα του νέου εκείνου στυλ ήταν Art Deco.











Kάπου στη Ρωσία...



Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, στα χρόνια της ακμής του ο Φουτουρισμός επηρέασε την ρωσική καλλιτεχνική πρωτοπορία. Ακόμα και αν αγνοεί κάποιος όλα τα ονόματα των καλλιτεχνών που αναφέραμε ως τώρα, σίγουρα δεν θα του είναι άγνωστο το όνομα του Vladimir Mayakovsky. O Μαγιακόφσκι υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ρώσους ποιητές και λογοτέχνες, και βασικός εκπρόσωπος του ρωσικού Φουτουρισμού. Άλλοι σημαντικοί εκπρόσωποι του κινήματος ήταν οι Kazimir Malevich, Liubov Popova, Natalia Goncharova, Mikhail Larionov και ο David Burlyuk.

Κατ' αντιστοιχία με τους Ιταλούς συνοδοιπόρους τους, οι Ρώσοι Φουτουριστές εντυπωσιάζονταν με την κίνηση και τον δυναμισμό. Η επιρροή του Κυβισμού ήταν εξίσου καθοριστική, σε βαθμό που ο ρωσιμός Φουτουρισμός καθιερώθηκε με την κοινή ονομασία "Κυβο-Φουτουρισμός".



"The Knifegrinder", Kazimir Malevich


Το παρελθόν κατείχε αμφιλεγόμενο, αν όχι εντελώς αρνητικό ρόλο στην σκέψη τους. "Ο Πούσκιν και ο Ντοστογιέφσκυ χρειάζεται να πέσουν στη θάλασσα από το ατμόπλοιο του μοντερνισμού". Τέτοιες τολμηρές δηλώσεις συνοδεύονταν από πλήρη άρνηση υποταγής σε οποιαδήποτε μορφή αυθεντίας. Δεν αναγνώριζαν κάποιον ηγέτη στο κίνημα τους - ούτε ο Μαρινέττι, ο δημιουργός του Φουτουρισμού, κατείχε τέτοιο ρόλο γι' αυτούς.

Όντας εξίσου λογοτεχνικό, όσο και εικαστικό στυλ, ο ρωσικός Φουτουρισμός έπαιζε πολύ με τις λέξεις και τα γράμματα. Όπως ο καλλιτέχνης μοιράζει τα χρώματα και τις γραμμές σ' ένα έργο του, επιλέγοντας τι θέλει να βάλει που, ποιά πινελιά ταιριάζει σε ποιό σημείο, αντίστοιχα και ο ποιητής θα μπορούσε να τοποθετεί ανάλογα τις λέξεις. Η γραμματική, το συντακτικό και η σύνταξη δεν παίζουν πλέον τον πρωτεύοντα ρόλο - σημασία έχει η αισθητική του κειμένου. Κάπως έτσι διαμορφώθηκαν άφθονοι νεολογισμοί και λέξεις χωρίς σημασία. Ορισμένες φορές οι λέξεις επιλέγονταν όχι για το νόημα τους, μα για τον ήχο τους και μόνο. Το στυλ αυτό ονομάστηκε "zaum".

Θα μπορούσαμε να βρούμε κάποιους παραλληλισμούς με τα αναρχικά παιχνίδια του Νταντά, για τα οποία είχαμε μιλήσει στο πρώτο μέρος του αφιερώματος μας (κλικ) - εκεί ωστόσο πρωτεύοντα ρόλο έπαιζε η έλλειψη νοήματος, το παιχνίδισμα, το ά-λογο. Οι Φουτουριστές είχαν πολύ συγκεκριμένη άποψη ως προς το τι ήθελαν να καταγράψουν, από την άλλη.

Επιστρέφοντας στον χώρο της ζωγραφικής, μία από τις γυναίκες ζωγράφους του Φουτουρισμού ήταν η Natalia Goncharova, η οποία εγκατέλειψε σε κάποια φάση τη Ρωσία για να μείνει στην Γαλλία. Το έργο της "ο Ποδηλάτης" είναι από τα γνωστότερα του κινήματος.




"The Cyclist", Natalia Goncharova


Σε πολιτικό επίπεδο ο ρωσικός φουτουρισμός διαχώρισε τη θέση του από τον ιταλικό. Άλλη χώρα, άλλες συνθήκες. Ο Μαγιακόφσκι τάχτηκε σθεναρά ενάντια στην ανελέητη σφαγή του Μεγάλου Πολέμου και χαιρέτησε με ενθουσιασμό την Ρωσική Επανάσταση του 1917. Στην Επανάσταση οι Ρώσοι Φουτουριστές έβλεπαν την ενσάρκωση των ιδανικών τους, για μια νέα εποχή που ανέτειλε, ικανή να παρασύρει την κοινωνία μακριά από τις παραδοσιακές, ξεπερασμένες πρακτικές και αντιλήψεις. Στα πρώτα χρόνια της μετεπαναστατικής Ρωσίας οι Φουτουριστές έχαιραν εκτίμησης και προστασίας από το κράτος των Μπολσεβίκων - με το πέρασμα των χρόνων όμως η πρωτοπορία των πρώτων εξασθένισε - το ίδιο και οι καλλιτεχνικές ευαισθησίες των δεύτερων.







Φουτουρισμός και Πολιτική




Στη Ρωσία ο Φουτουρισμός αγκάλιασε τις επαναστατικές τομές που έφεραν οι Μπολσεβίκοι του Λένιν. Στην Ιταλία όμως, την πατρίδα του, παρέμενε αντιδραστικός. Οι περισσότεροι από τους θιασώτες του ενστερνίστηκαν με πάθος τις αντιλήψεις του Μαρινέττι σχετικά με τον προεξάρχοντα ρόλο του πολέμου, την κατωτερότητα της γυναικείας φύσης, την δύναμη του μιλιταρισμού. Ο πόλεμος ήταν "η μόνη υγιεινή του κόσμου", έλεγε ο δημιουργός του κινήματος και πόσοι τον πίστεψαν! Ο Μαρινέττι είχε ταχτεί με πάθος ενάντια στην Αυστροουγγρική - τότε - Αυτοκρατορία, η οποία κατείχε αρκετά από τα ιταλικά εδάφη, και θα ήταν ο βασικός αντίπαλος των Ιταλών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Μποτσιόνι είχε κάψει δημόσια μια αυστριακή σημαία. Η πλειοψηφία των Ιταλών Φουτουριστών θεωρούσαν τους εαυτούς τους θερμούς πατριώτες, κατατάχτηκαν στον στρατό και έφυγαν να πολεμήσουν.

Η ίδια πλειοψηφία ποτέ δεν γύρισε πίσω - και αυτό σήμανε κατά πολύ το τέλος του ίδιου του Φουτουρισμού.



Boccioni και Marinetti


Στην πορεία οι εναπομείναντες Φουτουριστές θα ενστερνίζονταν τις φασιστικές αντιλήψεις του Μουσολίνι και θα μοιράζονταν το όραμα του για μια Νέα Ιταλία, αναγεννημένη και ενωμένη υπό το έμβλημα του Αρχηγού, ατσαλένια σαν γροθιά και σκληρή σαν τις φασιστικές ράβδους...

Ο Ιταλικός Φουτουρισμός έχει αυτό το παράδοξο: Όσο πρωτοπόρος και αν υπήρξε, όσο καινοτόμος και αν ήταν σε επίπεδο καλλιτεχνικό, όσο επιδραστικός και προοδευτικός και αν στάθηκε σε θέμα σφαιρικότερης αντίληψης γύρω από την τέχνη, άλλο τόσο αντιδραστικός υπήρξε σε θέμα πολιτικών επιλογών. Παραμένει το μοναδικό σημαντικό καλλιτεχνικό κίνημα του Εικοστού Αιώνα που συμπαρατάχτηκε με την Δεξιά και έφτασε να στηρίζει τον ίδιο τον Φασισμό.

Δεν πρέπει να αγνοούμε όμως τις συνθήκες υπό τις οποίες αναδύθηκε, την χώρα στην οποία γεννήθηκε, την εποχή που εξέφραζε - μια εποχή που δεν είχε γνωρίσει ακόμα τα αδιέξοδα του εθνικισμού και του πολέμου και άφησε τον εαυτό της να ενθουσιαστεί από τις προοπτικές της τεχνολογίας. Μην ξεχνάμε εξάλλου πως ο Ρωσικός Φουτουρισμός ακολούθησε έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο, σε θέμα πολιτικών προτιμήσεων - αν και κοινό ανάμεσα τους ήταν αυτή ακριβώς η απαξίωση του παρελθόντος, η ρήξη με την παράδοση και η δοξολογία του "μοντέρνου", όπως εκείνο εκφραζόταν με τα νέα πολιτικά καθεστώτα που έκαναν τότε την εμφάνιση τους.



"Lancers", Gino Severini



Και το Ταξίδι Συνεχίζεται...



Εμείς όμως έχουμε να πούμε πολλά ακόμα! Η διαδρομή της Τέχνης του Εικοστού Αιώνα θα μας πάει σε πολλά ακόμα μονοπάτια...

Ελπίζω να τα λέμε και στην συνέχεια των αφιερωμάτων μας. Να περνάτε καλά. :)



"Future", Giacomo Balla, 1923

23 Αυγούστου 2013

Nobody's Friend

~







Θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος. Αγαπημένα μου κορίτσια. Ναι, απευθύνομαι στις γυναίκες και μόνο. Κάτι έχετε καταλάβει λάθος. Ο τύπος που γράφει αυτό το Blog λέγεται "το Φονικό Κουνέλι". Όχι το Αρκουδάκι του Cajoline.

Καταλαβαίνω πως αρκετές βρίσκετε ενδιαφέρον σε έναν άντρα ο οποίος κατέχει την ικανότητα της επικοινωνίας, μπορεί να σας καταλαβαίνει σε βάθος (εφόσον το επιδιώξει) και διαθέτει τις πνευματικές εκείνες δεξιότητες (εξυπνάδα, ενδιαφέροντα, χιούμορ) που τον καθιστούν άξιο και σημαντικό φίλο... Καταλαβαίνω πως τέτοιοι φίλοι σπανίζουν και πως είναι σημαντικό για σας να τους διαθέτετε, και αν προκύψει ένας τέτοιος, νιώθετε πραγματικά χαρούμενη που αποκτήσατε έναν "αληθινό φίλο"... Εξάλλου, καλύτερη μια φιλία με έναν άντρα παρά με μια γυναίκα που, στο βάθος, θα σας ανταγωνίζεται και θα σας ζηλεύει, σωστά? 

Αλλά, για δες, υπάρχει ένας αστάθμητος παράγοντας, που να μην υπήρχε, πανάθεμα τον. Λέγεται "φύση". Πρόκειται για πολύ άτιμο πράγμα. Σύμφωνα με αυτό το σατανικό στοιχείο, τα καλά αρσενικά-φίλοι μετατρέπονται σε κακά αρσενικά-ερωτιάρηδες, οι οποίοι - άκουσον άκουσον - θα φαντασιώνονται τα βυζάκια και τον κώλο σας, και, ποιός ξέρει, πιθανό να θελήσουν το πράγμα να προχωρήσει παραπέρα. Α πα πα. Και έδειχνε τόσο καλός σαν φίλος!

Γιατί έτσι το χει η μοίρα μας. Αν είμαστε μαμούχαλοι και δεν γνωρίζουμε να επικοινωνούμε με μια γυναίκα, τότε εκείνη θα βλέπει σε μας ένα άγριο ζώο, θα τις διεγείρονται διάφορες ορμόνες, θα ξυπνάει το σκυλί μέσα της, θα επιδίδεται σε ξέφρενο σεξ και μετά θα παραπονιέται πως "το αγόρι μου δεν επικοινωνεί μαζί μου και δεν με καταλαβαίνει". Αν είμαστε ικανοί να επικοινωνούμε σε έναν σχετικό βαθμό, συνήθως αναπαράγοντας κάποιες στερεότυπες απόψεις, και έχοντας αυτό που θα λέγαμε μια στάση "του μέσου όρου" γύρω από ποικίλα θέματα, η γυναίκα θα βρει ελκυστικό όχι εκείνο που λέμε, μα εκείνο που δεν λέμε. Το "μυστήριο". Σαν θαμμένος θησαυρός, θα προσπαθήσει να το ξεθάψει, να το αποκαλύψει, να το ανασύρει στην επιφάνεια. Θα ερωτευτεί στον άντρα όχι τόσο αυτό που είναι, όσο εκείνο που (η ίδια θεωρεί) πως θα μπορούσε να γίνει

Και τι γίνεται αν έχουμε την ικανότητα να επικοινωνούμε με μια γυναίκα σε βάθος? Απόλυτα, γνήσια, αληθινά? Τότε θα γίνουμε ένας "καλός της φίλος". 

Το αρκουδάκι του Cajoline.

Ωραία, μου ανέλυσες όλα τα συμπλέγματα της παιδικής σου ηλικίας, μου μίλησες διεξοδικά για όλα όσα σε προβληματίζουν, επεξήγησες ένα-ένα τα ζητήματα που σε απασχολούν γύρω από τον εαυτό σου, την κοινωνία και τον κόσμο όλο. Αναφέρθηκες σε όλους τους πρώην σου και πόσο σε έχουν πληγώσει. Όσα μου εξιστόρησες συμπληρώνουν σενάρια για σαπουνόπερες και σχηματίζουν ένα πλήρες ψυχολογικό προφίλ σου, το οποίο θα ζήλευε και ο γέρο-Φρόυντ. Σου συμπαραστάθηκα και σου ανέπτυξα αναλυτικά την γνώμη μου. 

Τώρα μπορώ να σε γαμήσω επιτέλους?

Το έχω γράψει ξανά. Δεν λέω όχι στη φιλία με γυναίκες. Τυχαίνει να έχω ορισμένες φίλες και χαίρομαι πολύ γι' αυτές. Αλλά, by default, η φιλία και η προοπτική της δεν είναι το πρώτο που με ενδιαφέρει όταν γνωρίζω μια κοπέλα. Καταλαβαίνω πως η φιλία με έναν τύπο υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης, ικανό να συνδιαλέγεται μαζί σας σε βάθος είναι κάτι ιδιαίτερα θεμιτό, αλλά πρέπει επιτέλους να καταλάβετε πως αυτή ακριβώς η εγγύτητα είναι ενδεχομένως ο δικός του τρόπος προσέγγισης. Προσοχή, δεν πρόκειται για κάποιο "τέχνασμα", αλλά για άνοιγμα, μοίρασμα, ανταλλαγή. 

Ξέρω γω, έτσι δεν θα πρεπε να γίνεται? Λέμε τώρα.

Το θετικό είναι πως, μεγαλώνοντας, διαπιστώνω πως όλο και περισσότερες γυναίκες βάζουν μυαλό και τοποθετούν στην άκρη τις πολλές φιλολογίες περί "φιλίας" κλπ. Στις μικρότερες ηλικίες τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Περισσότερα για την φιλία αντρών-γυναικών (και γενικότερα) στο κείμενο μου "Περί Φιλίας" (κλικ). Βαριέμαι να λέω τα ίδια πάλι. 

Αυτά τα ολίγα, αγαπητές γυναίκες αναγνώστριες, από το "κουνελάκι". Να μην ξεχνάτε, είναι πάντα "φονικό", όσο καλό, επικοινωνιακό και προσιτό και αν δείχνει.



ΥΓ - Διαβάζει διάφορος γυναικόκοσμος αυτό το blog. Ανάμεσα και γυναίκες που με έχουν γνωρίσει, ή ενδεχομένως να είχαν και αρκετά περισσότερα μαζί μου. Ώρες ώρες νιώθω σχεδόν να καταπιέζομαι, λες και δεν μπορώ να εκφραστώ ελεύθερα, μπας και το διαβάζει η "τάδε" ή η "δείνα". Ε, δε γαμιέστε. Eκφράζομαι ελεύθερα και όπου αρέσει. Μόνο μην ψάχνετε για κρυμμένα νοήματα πίσω από τις φράσεις - δεν υπάρχουν, οι λέξεις σημαίνουν αυτά που δηλώνουν και τίποτα παραπάνω. Αν πάλι θεωρείτε πως απευθύνομαι σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο με όσα γράφω πάνω, είστε γελασμένες.

ΥΓ2 - Παρακαλώ μην ακούσω σχόλιο τύπου "πρέπει να εκφράζεις καλύτερα στην γυναίκα πως την βλέπεις, αλλιώς μπορεί να το πάρει αλλιώς". Τελικά πρέπει όντως να προσεγγίζουμε την άλλη σαν ένα κομμάτι κρέας, σωστά? Ή σαν κάποιος γλυκανάλατος, νερόβραστος σαχλαμπούρδας. Αλλιώς θα νομίζει πως "θέλουμε την φιλία της". Μη χειρότερα.

Επίσης προλαβαίνω από τώρα το πιθανό σχόλιο σχετικά με τα "γκολ που μπαίνουν στα φιλικά παιχνίδια". Ακόμα και αν έχει βάση, χιλιοειπωμένο ρε παιδί μου, αν έχει κάποιος να σχολιάσει κάτι ας πει κάτι πρωτότυπο μια φορά.

Γενικά, δεν θέλω "συμβουλές" στα σχόλια, ευχαριστώ. Και ο λόγος που δεν θέλω είναι το υστερόγραφο 4.

ΥΓ3 - Όση βλακεία και αν υπάρχει στο σύμπαν των γυναικών, δεν αγγίζει την βλακεία που υπάρχει σε εκείνο των αντρών, και των κυρίαρχων αντιλήψεων που φέρνει η πλειοψηφία... Δυστυχώς. Στο τέλος είμαι καταδικασμένος να σας καταλαβαίνω περισσότερο, εσάς τα θηλυκά. (με την έννοια της κατανόησης, όχι της γνώσης, την οποία ανάθεμα και αν κατέχει ο οποιοσδήποτε άνθρωπος) 

ΥΓ4 - Ευτυχώς για όλους μας, υπάρχουν και οι γυναίκες που σκέφτονται αλλιώς. Να στε καλά εσείς οι τελευταίες, τι θα κάναμε χωρίς εσάς.



~

21 Αυγούστου 2013

Τα Νεότερα της Κουνελοχώρας

~







Το σκηνικό γνωστό. Η παραλία με την καυτερή άμμο, κοχύλια διάσπαρτα εδώ κι εκεί, ορισμένες ξαπλώστρες, αεράκι που παρασέρνει τα φυλλώματα των πέρα δέντρων σε έναν νυσταλέο, νωχελικό ρυθμό, ο ήχος από τα κύματα. Και η κουκλάρα με το βρεγμένο μαγιό που ξεπροβάλλει υγρή από την θάλασσα και στέκεται δίπλα μου, ενώ οι σταγόνες κυλάνε πάνω της, σχηματίζοντας παιχνιδιάρικα ρυάκια στο κορμί της. Με κοιτάζει με νόημα.

Δεν έχω καθόλου διάθεση. Και απέναντι μου να έχει αράξει εκείνος ο μαλάκας με το σαχλό χαμόγελο, του οποίου αγνοώ το όνομα, ωστόσο με έχει καρφώσει με το εξυπναδίστικο βλέμμα του, λες και είμαστε χρόνια γνωστοί. Κοιτάζει μία εμένα, και μία την κοπέλα. Την γουστάρεις ρε καραγκιόζη? Χάρισμα σου, μόνο παράτα με ήσυχο!

Η κοπέλα τρίβεται στο πλευρό μου. "Τι έχεις και δεν μιλάς? Έχεις αλλάξει, Κούνελε...", κάνει ναζιάρικα. Ξεκινάει ένα μασάζ, το οποίο υπό άλλες συνθήκες θα με είχε εκτοξεύσει στα ουράνια. Τώρα όμως ενισχύει τον εκνευρισμό μου.

"Κοίταξε, Βερόνικα, δεν έχω πολύ διάθεση. Γιατί δεν δοκιμάζεις να κάνεις τίποτ' άλλο?"

"Άλλο? Μα ήρθαμε μαζί εδώ. Κάθε μέρα ερχόμαστε και περνάμε τόσο όμορφα... Νόμιζα πως θα ήσουν ικανοποιημένος... Δες τη θάλασσα, άκου τα κύματα, τι ωραία που είναι."








Ο τύπος απέναντι μου αφήνει να του ξεφύγει ένα αγενές γέλιο. Τον αγνοώ και καρφώνω την κοπέλα με το βλέμμα μου.

"Βαρέθηκα, Βερόνικα! Τις θάλασσες, τη ζέστη! Όλην αυτήν την φαντασίωση. Δεν μου προσφέρει κάτι πλέον. Πάει, όσο ήταν να χαρώ το καλοκαίρι το χάρηκα. Ό,τι έκανα, έκανα, ό,τι δεν έκανα, δεν έκανα, πάει. Δεν έχει να μου προσφέρει κάτι περισσότερο για φέτος!".

Η κοπέλα με κοιτάζει με μια έκφραση πληγωμένου εγωισμού χαραγμένη στο πρόσωπο της. "Και εγώ? Αυτό ήταν λοιπόν? Δεν μπορώ να σε ικανοποιήσω πια?"

Έχω χαμηλώσει το βλέμμα. "Δε ξέρω τι να σου πω Βερόνικα. Ήσουν υπέροχη, μα..."

Με διακόπτει έξαλλη. "Βερόνικα, Βερόνικα! Στο έχω πει εκατό φορές! Δεν με λένε Βερόνικα! Βερενίκη λέγομαι! Ακόμα να το μάθεις πια?!".

Ωχ! Βερενίκη, Βερόνικα, γαμώ την τρέλα μου!

"Συγγνώμη, δεν ήθελα να σε στεναχωρήσω...", της λέω, μα εκείνη έχει ήδη σηκωθεί για να φύγει. "Είσαι ένα κάθαρμα, το ξέρεις?", λέει, ενώ το στόμα της έχει στραβώσει σε μια έκφραση κάπου ανάμεσα στην αγανάκτηση, την πίκρα και την βλακεία. Και συνεχίζει: "Τόσο καιρό και το μόνο που σε νοιάζει σε μένα είναι τα πλούσια μου ελέη! Μια ζωή να βγαίνω από την θάλασσα με το κολλητό μαγιό να στάζει και να μου ζουπάει τα βυζιά! Μόνο αυτήν την εικόνα μου εκτιμάς! Ποτέ δεν με ρώτησες για τα ενδιαφέροντα μου, τις απόψεις μου! Έχω και γω προσωπικότητα, ξέρεις!"

Το κεφάλι μου πάει να σπάσει. Ο ήλιος από πάνω δεν κάνει καλύτερη την κατάσταση. Νιώθω σαν ηφαίστειο που βράζει. "Μα τι είναι αυτά που λες?, της κάνω. "Όλο αυτό το σκηνικό, η παραλία, εσύ που ξεπροβάλλεις και μου κάνεις μασάζ, όλα αυτά δεν είναι παρά μία ακόμα από τις φαντασιώσεις μου! Μια κλασική, καλοκαιρινή φαντασίωση, που ουκ ολίγοι άντρες μοιραζόμαστε. Και τώρα μου λες πως πρέπει να σε φαντασιώνομαι αλλιώς? Με προσωπικότητα? Μα θα με τρελάνεις!"

Τότε πετάγεται σαν την πούτσα αυτός ο μαλάκας από απέναντι. "Κοπελιά, προφανώς αυτός ο καρμίρης αδυνατεί να εκτιμήσει τις ικανότητες σου. Αλλά τι να περιμένει κανείς από ένα κουνέλι".

Γυρνάω θυμωμένος προς το μέρος του. "Και συ ποιός είσαι ρε φίλε, να πούμε?", φωνάζω. Τρίχωμα, γούνα καφετιά με γκρι λωρίδες, πονηρά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο, φουντωτή ουρά, γυαλιά ηλίου. Μαλάκας από πάνω μέχρι κάτω.

"Είμαι το Κυνικό Κουνάβι", λέει. "Χάρηκα για την γνωριμία". Κλείνει το μάτι. Η κοπέλα ενθουσιασμένη πηγαίνει καταπάνω του και τον αγκαλιάζει με πάθος.








Φωνάζω θυμωμένος. "Ορίστε, να που κάνανε την εμφάνιση τους και άθλιοι απομιμητές! Άκου Κυνικό Κουνάβι. Τι γελοίο όνομα! Ορίστε ρε, πάρ'τη, όλη δική σου, χάρισμα σου!"

Για κάποιον περίεργο λόγο, τώρα που η κοπέλα είχε πέσει στην αγκαλιά του μαλάκα, έδειχνε ομορφότερη σε σχέση με πριν. Εκείνος χωρίς περιστροφές της λέει: "Μαναράκι μου, πόσο γουστάρω τα βυζόμπαλα σου. Και αυτή η στρογγυλή κωλάρα, δε χορταίνω να την χουφτώνω. Πάμε να την καταβρούμε οι δυο μας λίγο παραπέρα, τι λες"?

"Αχ, θα το ήθελα πολύ!", κάνει εκείνη και του δίνει ένα ρουφηχτό, ζουμερό φιλί. Στο μεταξύ έχει ξεκινήσει να χιονίζει. Το χιόνι απλώνεται γύρω στην παραλία και καλύπτει τις ξαπλώστες. Στην θάλασσα μια πολική αρκούδα κάνει πατινάζ.

"Τι στο διάολο", κάνω. "Ο τύπος σου μιλάει τόσο πρόστυχα, αλλά δεν διαμαρτύρεσαι τώρα!"

"Αχ, δεν μπορείς να καταλάβεις!", μου απαντάει ενθουσιασμένη. "Τέτοια λόγια όταν ξεπροβάλλουν από το στόμα κάποιου που ξεχειλίζει τόση αθωότητα, τόση ειλικρίνεια, αυτήν την αφοπλιστική, σχεδόν παιδική απλότητα... Αχ, τίποτα δεν είναι πρόστυχο πια!

"Όπως τα λες καυλίτσα μου. Πάμε τώρα για κανά ισπανικό, τέτοια μαστάρια προσφέρονται για άρμεγμα", λέει το Κυνικό Κουνάβι.

Το κεφάλι μου πάει να σπάσει. Αρκετά με τις καλοκαιρινές φαντασιώσεις. Θέλω να φύγω. Θέλω να πάω αλλού, οπουδήποτε, δεν έχει σημασία. Στο μεταξύ το Κυνικό Κουνάβι φασώνεται και κάτι παιδιά πέρα μακριά λένε τα κάλαντα.

Η κοπέλα σηκώνεται μεμιάς από τη θέση της, μου πιάνει το χέρι και με κοιτάζει βαθιά στα μάτια. Για κάποιον λόγο είναι ντυμένη σε ρούχα καλόγριας. "Αχ, Κούνελε! Είμαι διατεθειμένη να σε συγχωρέσω! Μου έλειψες, ξέρεις, τόσο καιρό! Το Κυνικό Κουνάβι είναι καλός, είναι τέλειος για την ακρίβεια, σαφέστατα πολύ καλύτερος από σένα, σε όλους τους τομείς... Αλλά αυτό που αγάπησα σε σένα ήταν αυτή ακριβώς η ατέλεια σου! Αυτή η απεγνωσμένη προσπάθεια σου να γίνεις καλύτερος χωρίς ωστόσο να τα καταφέρνεις!"

Βροντές και καταιγίδες γύρω. Η παραλία έχει δώσει τη θέση της σε τροπική βλάστηση. Βυθίζω το βλέμμα μου στα μάτια της κοπέλας. Μπορεί να είναι απλά μια φαντασιώση, τι θα έκανα όμως χωρίς τη φαντασία μου. Την θέλω, ναι, την θέλω. Για πάρτη της και μόνο θα φαντασιώνομαι, όχι κώλους και βυζιά, μα πνευματικές βραδιές ανάγνωσης ποίησης.

"Ξέρεις, η αλήθεια είναι πως νιώθω πράγματα για σένα...", της λέω, νιώθοντας έναν κόμπο στον λαιμό. Με κοιτάζει δακρυσμένη, χαμογελώντας. Καθαρίζω τον λαιμό μου, σκοτώνω μία μύγα Τσε Τσε που πετούσε ανάμεσα μας, και συνεχίζω. "Είσαι πολύ σημαντική για μένα... Σε θέλω, αληθινά σε θέλω Βερόνικα".

Παγώνει. Ουπς. Το όνομα.

"Αντίο Κούνελε", κάνει.

Γυρίζει και φεύγει μακριά. Κοιτάζω μάταια μπροστά μου. Τα κουνούπια με τσιμπάνε.

Τις επόμενες μέρες θα τις περνούσα άρρωστος στο κρεββάτι.









Τα Νεότερα του Κουνελοblog



Η τελευταία πρόταση είναι αληθινή. Έβγαλα άρρωστος τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου, φορώντας κάλτσες και καλυμμένος με κουβέρτες μες στη ζέστη.

Δεν έχω παράπονο πάντως. Το φετινό καλοκαίρι πρόσφερε πραγματικά όμορφες στιγμές και δικαίωσε όσα έγραφα πριν δυόμιση μήνες ("αυτό το καλοκαίρι δεν θα πάει χαμένο"). Το ταξιδάκι μου στην Ιταλία και ένα χαλαρωτικό camping στο Πήλιο υπήρξαν οι φετινές μου εξορμήσεις. Γενικά, πέρασα όμορφα. Τώρα όμως αρχίζω σιγά-σιγά, νωχελικά-νωχελικά, και ενώ ακόμα αναρρώνω, να στρέφω το βλέμμα μου προς τον χειμώνα που έρχεται...

Δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα με σιγουριά για τη νέα σεζόν, πέρα από ένα: Θα υπάρξουν πολλά καλούδια εδώ στο κουνελομέρος, κύριοι! Σκόπιμα δεν ασχολήθηκα ιδιαίτερα με το blog μέσα στον Αύγουστο, λίγος κόσμος γυροφέρνει στις οθόνες του υπολογιστή αυτήν την περίοδο, προτίμησα λοιπόν να φυλάξω τα καλά για μετά! Και τι καλό έχουμε να δούμε?

Πολλά αφιερώματα! Κάποια έχω ήδη ξεκινήσει να τα ετοιμάζω. Ανέκαθεν η Κουνελοχώρα είχε δύο πτυχές: Αφενώς συνιστά την προσωπική μου γωνιά, το μέρος στο οποίο καταφεύγω για να εξωτερικεύσω τις απόψεις και τις σκέψεις μου και να τις μοιραστώ με τον κόσμο... Αφετέρου όμως είχε και μια περισσότερο "επίσημη" πλευρά, εκείνη των αφιερωμάτων. Εδώ είναι το σημείο που φοράμε τα καλά μας και παραδίδουμε μια ολοκληρωμένη μελέτη πάνω σε κάποιο θέμα. Τα αφιερώματα είναι εξάλλου το κομμάτι εκείνο που προσελκύει τους περισσότερους νέους αναγνώστες στο κουνελοblog.








Τι καλό έχουμε λοιπόν να δούμε κατά την διάρκεια της νέας σεζόν? (ξεκινώντας στα τέλη αυτού του μήνα, και φτάνοντας ως το επόμενο καλοκαίρι). Καταρχάς θα συνεχίσει το μεγάλο αφιέρωμα μας στην Μοντέρνα Τέχνη και την ιστορία της... Μία ανάρτηση είναι ήδη έτοιμη, και προετοιμάζω και την τρίτη... Έπειτα, θα έχουμε άφθονα μουσικά αφιερώματα, περισσότερα από ποτέ! Ορισμένοι από σας γνωρίζετε την ραδιοφωνική εκπομπή που κάνω εδώ και ενάμιση χρόνο (πλην καλοκαιριών), η οποία είχε φυσικά χαρακτήρα μουσικών/ιστορικών αφιερωμάτων σε άφθονα είδη μουσικής. Ε, αποφάσισα να επεκτείνω αυτό το εγχείρημα και σε γραπτή μορφή εδώ στο blog!

Πέραν αυτών θα υπάρξουν επίσης κείμενα σχετικά με Κινηματογράφο και την δική του ιστορία, αλλά και αφιερώματα σχετικά με το πνεύμα μιας εποχής ολόκληρης (κάτι αντίστοιχο με το προ-τριετίας κείμενο μου για την Δεκαετία του '80).








Αυτά παράλληλα με διάφορα καλούδια τα οποία δεν έχει νόημα να αποκαλύψω από τώρα - μένετε συντονισμένοι και θα τα δείτε να παρελαύνουν στις οθόνες σας! Θα κολλήσετε όπως η γιαγιά της εικόνας.

Αυτά λοιπόν. Μέχρι την επόμενη φορά που θα τα ξαναπούμε, να περνάτε όμορφα. Και να μην ξεχνάτε: Διαβάζεις το Κουνέλι, και η ζωή κυλάει Μέλι.

...Και για μια στιγμή τα χιόνια έλιωσαν και ο χρόνος κύλησε αντίστροφα και η τύπισσα ξεπρόβαλε πάλι, υγρή από την θάλασσα. Πατάω pause, μένω με αυτήν την εικόνα, σταματώ την ανάγνωση στο τέλος της πρώτης παραγράφου του πάνω κειμένου, και χαμογελάω.








~

3 Αυγούστου 2013

Το Καλοκαίρι Μας







Κλείσε λοιπόν για μια στιγμή τα μάτια σου. Φαντάσου εκείνην την γνωστή παραλία, με την παχιά άμμο και τα άφθονα κοχύλια. Βύθισε τα πόδια σου, άπλωσε το βλέμμα σου, αφουγκράσου το κύμα που σκάει γύρω με χαρά. Ηλιαχτίδες που βάφουν το τοπίο στις ερυθρές αποχρώσεις του απογεύματος, ξεχείλισμα ενός ζουμερού, παραγινωμένου πορτοκαλιού. Χυμοί που ρέουν, κοκτέιλ που σερβίρονται, πολύχρωμα καλαμάκια με ραβδώσεις.

Στην παραλία της φαντασίας σου έχει ήλιο, μα η ζέστη ποτέ δεν σ' ενοχλεί, ποτέ δεν σε τυφλώνει. Η θάλασσα είναι πάντα ζεστή και φιλόξενη. Το χρώμα της όμοιο με το βαθύ μπλε του ουρανού. Και ο κόσμος γύρω είναι υπέροχος, πάντα υπέροχος. Χαμογελαστά πρόσωπα, μάτια που αποπνέουν ζεστασιά, σώματα που πάλλονται ανέμελα στους ρυθμούς της μουσικής. Δε νιώθεις ξένος, δεν αισθάνεσαι άβολα ανάμεσα τους. Δες εδώ, αυτό είναι το σπίτι σου, αυτοί οι άνθρωποι είναι δικοί σου άνθρωποι.

Και είσαι πάντα νέος, κάθε λεπτό που περνάει γίνεσαι νεότερος. Δεν γνωρίζεις όρια, δεν ξέρεις τι θα πει περιορισμός. Αφήνεσαι με χαρά στο τραγούδι του κύματος, γίνεσαι ένα με τον αντίλαλο των κοχυλιών. Ρουφάς με το βλέμμα σου κάθε τι όμορφο, τρέφεσαι ηδονικά με οτιδήποτε πολύχρωμο, αντανακλάς τη λάμψη του ήλιου, σφυρίζεις το τραγούδι του ανέμου, όπως αυτό θωπεύει ανέμελα τα πανιά των φευγάτων καραβιών.








Ο χρόνος παύει να κυλάει. Ο κόσμος γύρω σου χορεύει, φλερτάρει, παίζει κι ερωτεύεται. Όπως ο ήλιος ερωτεύτηκε τη θάλασσα και σμίξανε ενωμένοι στη λάμψη του ορίζοντα. Όπως επιθυμείς να ερωτευτείς κι εσύ, πάλι απ'την αρχή ξανά. Να της ρίξεις ένα βλέμμα μόνο και να την παρασύρεις στον αέναο χορό της ζωής. Τρία βήματα μπροστά, δύο πίσω, οργανωμένα αρχικά, αυτοσχεδιασμός μετά, σαν ένα κομμάτι τζαζ. Φιλιά με γεύση θαλασσινής αλμύρας. Να σμίξετε στην άμμο μέσα, στα βράχια πέρα, στο κύμα που σκάει ορμητικά πάνω στον κόλπο που υγραίνεται.

Και όσο είστε Ένα, ο Χρόνος να στρίβει το βλέμμα του πέρα μακριά, θέλοντας να κρύψει τον εαυτό του, σα να τον κατέλαβε ντροπή.

Κάπως έτσι θα γίνετε ξανά παιδιά. Και η παραλία θα είναι το βασίλειο σας, γεμάτο από τα πυργάκια με την άμμο που θα χτίσετε, τις υπόγειες υγρές στοές και τις πολύχρωμες σημαίες σας.

Ποτέ δεν θα κυλάει ο χρόνος στην μαγική σου παραλία. Ποτέ δεν θα παγώνουν τα βλέμματα, ο αέρας ποτέ δεν θα ψυχραίνει. Τα κορίτσια θα ναι πάντα όμορφα, τα κοιτάγματα τους αληθινά και τα χείλια τους κόκκινα σαν δροσερό καρπούζι. Η μουσική θα αντηχεί πάντα ευχάριστη και η καρδιά σου θα χτυπά χαρούμενη. Σκυλιά θα τρέχουν εδώ κι εκεί - κάποια γάτα ίσως αράζει στη φιλόξενη σκιά ενός φοίνικα. Το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου θα πάλλεται στους ρυθμούς της μουσικής, οι λέξεις θα χοροπηδάνε πάνω-κάτω, σαν μεθυσμένες, σε μια πολύχρωμη, υπνωτιστική δίνη. Δεν θα υπάρχει αύριο, οι προγραμματισμοί της επόμενης μέρας ανήκουν πια στο χθες. Τέλος οι εργασίες, οι δουλειές, τα τρεχάματα, το άγχος, οι απογοητεύσεις, τα προβλήματα, οι απώλειες.

Για λίγο μόνο. Για λίγο μόνο έκλεισα τα μάτια μου και ήταν όλα εκεί, όπως ακριβώς τα περιέγραψα. Και χορεύαμε, γυμνά πόδια στην άμμο.

Για λίγο μόνο αφέθηκα στον ρυθμό της μουσικής... Στους ήχους του καλοκαιριού που υπήρξε ή που ίσως να υπάρξει. Γίνομαι άραγε κατανοητός...?