30 Ιουνίου 2011

Το Πρόσωπο της Αστυνομίας

~





Το πάνω σκίτσο δεν είναι τωρινό, πάει ενάμισι χρόνος απο τότε που το έκανα.

Είναι όμως επίκαιρο. Και μάλλον θα παραμένει επίκαιρο για καιρό ακόμα.


~

28 Ιουνίου 2011

Κάτι απ'τα Παλιά...

~




Ξύπνησες
Στεφανωμένη, χρυσοπλουμισμένη, η ανάσα σου σα φύσημα
Ροδόχρωμης αυγής
Και η άνοιξη έπαιζε ζωηρά μαζί σου, σα μάνα με κόρη
Υγροί λαβύρινθοι
αντιφέγγιζαν τη λάμψη των ματιών σου
στον βυθό τους καταπνίγονταν χειμώνες δίχως τέλος
Άναρχες ηλιαχτίδες σπινθίριζαν
Στα φλεγόμενα μαλλιά σου
Και το βάδισμα σου, όμοιο μ' εσπερινό αγέρι,
χάιδευε τα πανιά θαλασσοπόρων
Ενώ τα καράβια τους ανακλούσαν το φως που ξεχύνεται από το
Φιλντισένιο σου κορμί

Όμως εγώ δεν ήμουν εκεί
Παρά περιπλανιόμουν σε ξεχασμένες πολιτείες
Μοσχομυρισμένες από φτηνά μπαχαρικά
Πολύχρωμα υφάσματα
Και υποσχέσεις αλλοτινών καιρών
Και η φωνή σου δεν ήταν παρά ένα χάδι της ερήμου
Ο ήχος του κύματος στην ακροθαλασσιά
Και το φεγγοβόλημα του έναστρου ουρανού

Να ήμουν νότες από μουσική
Να γινόμουν τραγούδι
Τραγούδι που θα πέταγε
Τραγούδι που θα έφτανε σε σένα
Και να μην είχα λαλιά, ούτε μορφή
Παρά ένα με τον αέρα να γινόμουν
Σαν αυτόν που κυματίζει στα μαλλιά σου

Τότε δε θα φοβόσουν τη σιωπή μου
Τότε δε θα φοβόμουν τη σιωπή σου

Και όσο η μέρα δίνει τη θέση της στη νύχτα
Όσο ο τροχός αιώνια γυρίζει
Το σεληνόφως θα φωτίζει τον χορό σου
Τα κεριά θα αστράφτουν σπαρμένα σε κρυμμένες παραλίες
Τα νυχτολούλουδα θα φέγγουν σαν περασμένα καλοκαίρια
Όμοια με βάρκες σε θάλασσες αναμνήσεων θ' αρμενίζουν
Και πάντα πίσω θα γυρίζουν

Στη μία εκείνη στιγμή
Τότε που η αιωνιότητα σταμάτησε μπροστά σου
Τότε που ο χρόνος περίμενε τον ήχο της φωνής σου
Για να συνεχίσει να κυλάει

Να έκλεινα τη μία εκείνη στιγμή
Να φύλαγα τη μυρωδιά της άνοιξης
Σε ένα πολύχρωμο γυάλινο δοχείο
Και μ' ένα καπάκι σφιχτά να το κλείδωνα
Πολύτιμη ανάμνηση, χρόνων περασμένων,
Να σε ζούσα πάλι

Τώρα όμως, η φωνή σου χάνεται στη βοή του πλήθους
Και η ματιά σου πνίγεται
μέσα στην πόλη που σκοτώνει
Δε σ' αναγνωρίζω, παρά σε γυαλιστερά εξώφυλλα
Και στις φαντασίες μιας νεαρής ψυχής
Με φτερά από κερί και προορισμό κάποιον ήλιο μακρινό
Ο ανοιξιάτικος χορός αντηχεί ήδη μακρινός
Ίσως ποτέ να μην υπήρξε
Ίσως ποτέ να μην υπάρξει
Όπως δεν υπήρξες και συ
Όπως ποτέ δεν υπήρξες

Δεν ήσουν παρά νότες
Δεν ήσουν παρά ένα ανοιξιάτικο τραγούδι
Εκείνο που κάνει τα λουλούδια να ανθίζουν
Και τα χρώματα να φουντώνουν μες στις χειμωνιάτικες καρδιές
Μια καρδιά σαν τη δική μου






ΥΓ - Είναι αλήθεια οτι μερικές φορές ανατρέχουμε στα περασμένα. Τα πάνω τα έγραψα κάπου τρία χρόνια πριν. Δεν είναι καινούργια. Ήθελα ωστόσο να τα έχω και στο blog μου.

Είναι σα να κοιτάζεις παλιές φωτογραφίες. Ή, πιο σωστά, να ακούς ένα τραγούδι, να διαβάζεις ένα μυθιστόρημα, να βλέπεις μια ταινία, και να σου γεννιώνται συναισθήματα που έχεις ξανανιώσει, σκέψεις που έχεις σκεφτεί ξανά, η αίσθηση κάτι γνώριμου, σαν φίλου απ'τα παλιά.

Ενας φίλος απ'τα παλιά είναι λοιπόν αυτοί οι στίχοι για μένα. Και όταν ένα παιδί με είχε ρωτήσει "απευθύνεσαι σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο?", του είχα πει "ναι και όχι". Οι στίχοι και τα πρόσωπα ίσως και να είναι φανταστικοί. Εκείνο που τους γέννησε όμως είναι πραγματικό. Το αίσθημα είναι πάντα πραγματικό.






~

18 Ιουνίου 2011

No Man in an Island

~




Βράδυ Σαββάτου. Η ώρα που γράφω τις γραμμές αυτές. Απο τα ηχεία ακούγονται οι πρώτες ταξιδιάρικες νότες του "In a Silent Way" του Miles Davis. Η γάτα αράζει και επεξεργάζεται ένα πλαστικό περίβλημα, απο κείνα που βάζουν μέσα τις ηλεκτρικές συσκευές - είναι αρκετά μεγάλο για παιχνίδι, αρκετά ενδιαφέρον ωστόσο για να μην ασχοληθεί καθόλου μαζί του. Η ατμόσφαιρα είναι ήρεμη. Όσο σιγάζει η τρομπέτα του Davis απο τα ηχεία διακρίνεται ο ήχος απο τις μπουρμπουλήθρες που κάνει το φίλτρο στο ενυδρείο των ψαριών - ήχος νερού πάνω σε νερό, παφλασμός αέναος, κυκλικός, χαλαρωτικός.

Και εγώ βρίσκομαι εδώ και συλλογίζομαι για τη μοναξιά. Η σημερινή ανάρτηση είναι μια συνέχεια του "One of those Days...". Τι καλύτερο να συλλογιστείς πάνω στη μοναξιά απ'ότι κατά τη διάρκεια ενός Σαββατόβραδου, την επίσημα θεσμοθετημένη στιγμή της βδομάδας που ο κόσμος κοινωνικοποιείται και ξεδίνει για όλες τις ταλαιπωρίες των περασμένων ημερών. Είναι σα την αίσθηση του να βαδίζεις σ' έναν ήσυχο δρόμο τη νύχτα, παρατηρώντας τις σκιές, αφημένος σε ατελείωτες σκέψεις, σ' έναν δρόμο που σφύζει απο κίνηση τη μέρα.

Πήγα να πω "σφύζει απο ζωή", αλλά επέλεξα την λέξη "κίνηση" τελικά. Ακόμα και στον μοναχικότερο των δρόμων, ζωή υπάρχει, παντού. Και υπο μία έννοια, κίνηση. Απλά πρόκειται για άλλου τύπου κίνηση - απο κείνη που ωθεί συνειδήσεις να προβληματιστούν και αναμνήσεις να ξεπροβάλλουν, να μπλεχτούν η μία με την άλλη, να καταλήξουν σε σταθερά συμπεράσματα ή απλά να αφεθούν σε κάποια αχανή δίνη σκέψεων και αισθήσεων.

Μπορεί κανείς να μιλήσει με δύο τρόπους για τη μοναξιά. Βιώνοντας τη. Ή έχοντας κάποια αποστασιοποίηση απ'αυτήν. Ο πρώτος είναι ο ποιητικός τρόπος, ο τρόπος του συναισθήματος και της τέχνης... Ο δεύτερος είναι ο επιστημονικός τρόπος, εκείνος της ανάλυσης. Ο δεύτερος μονίμως προσπαθεί να τιθασεύσει τον πρώτο. Μερικές φορές τα καταφέρνει - μερικές φορές κατορθώνει ως και να διοχετεύσει τον ορμητικό του χείμαρρο σε κάποιο κανάλι που έχει επιλέξει, να μετουσιώσει το βίωμα σε μεταγνώση.

Όλοι έχουμε βιώσει/βιώνουμε μοναξιά. Για κάποιους είναι μια παροδική, συνήθως δυσάρεστη κατάσταση, συνδεδεμένη με την απουσία προσώπων με τα οποία πιστεύουμε πως θα περνούσαμε καλύτερα. Η μοναξιά ως μια έλλειψη. Μου λείπουν οι φίλοι, μου λείπει μια σχέση, μου λείπει ο τάδε ή ο δείνα. Για άλλους συνιστά ένα περισσότερο σταθερό βίωμα, με το οποίο άλλοι έχουν συνηθίσει να ζουν, άλλοι πάλι το αντιμετωπίζουν ως βαρύ φορτίο που έχουν επωμιστεί να κουβαλάνε. Υπάρχει ένα ποσοστό κόσμου που αποζητάει τη μοναξιά. Γι' αυτόν η μοναξιά αντιμετωπίζεται ως κάτι θετικό και εποικοδομητικό, μια ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με εκείνα που τους λείπουν, και αυτά δεν είναι οι άλλοι, αλλά ο εαυτός τους.

Οι άλλοι κατέχουν το κλειδί της σωτηρίας μας? Ή μήπως "η κόλαση είναι οι άλλοι", όπως είχε πει ο Σαρτρ? Ποιά είναι τα όρια της μοναξιάς, πως είναι δυνατόν να έχει τόσο διαφορετικά πρόσωπα, σαν εκείνες τις ινδικές θεότητες: ένα πρόσωπο καλοσυνάτο, ένα πρόσωπο εχθρικό και τρομακτικό, και ένα που απλά στέκεται και σε κοιτάζει αινιγματικά....




(The Ooootheeeersss. They're out there and they're coming to get you!)



"Οι άνθρωποι είμαστε μόνοι μας. Ό,τι και να λέμε, οι άλλοι υπάρχουν μόνο για να περνάμε κάπως πιο ευχάριστα τον καιρό μας - κατά βάθος όμως, ήμασταν και θα είμαστε μόνοι, ο κάθε ένας μια μονάδα, και όσο νωρίτερα το συνειδητοποιήσουμε, τόσο το καλύτερο για μας. Θα σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τη μοναξιά σαν φόβητρο και θα τη δούμε με το βλέμμα εκείνου που γνωρίζει, ως μια κατάσταση που αφορά την ουσία των πραγμάτων".

Έβαλα σε εισαγωγικά την πάνω παράγραφο γιατί δεν είναι δικά μου λόγια. Ας πούμε οτι προέρχονται εν μέρει απο μια πρόσφατη κουβέντα που έκανα, αλλά και απο πολλές άλλες - πρόκειται για μια άποψη που λίγο πολύ απομυθοποιεί την όποια ενότητα ανάμεσα στους ανθρώπους και παρουσιάζει τα πράγματα ωμά, όπως θα έπρεπε. Δεν είσαι μόνος επειδή σε άφησε η γκόμενα, ή επειδή δεν έχεις παρέα. Μόνος είσαι ούτως ή άλλως. Αλλά ό,τι ισχύει για σένα, ισχύει για τους πάντες. Απλά ο περισσότερος κόσμος πείθει τον εαυτό του για το αντίθετο - πρόκειται για ένα βολικό παραπέτασμα που αποκρύπτει την αλήθεια. Μια αλήθεια σκοπός της οποίας δεν είναι να σε απελπίσει, αλλά να σε κάνει να δεις τα πράγματα όπως είναι, όχι όπως θα ήθελες να είναι. Και βλέποντας τα πράγματα όπως είναι, μπορείς να συνεχίσεις να προχωράς με τα μάτια σου ανοιχτά πλέον, γνωρίζοντας και κάνοντας τις ανάλογες επιλογές. Οι υπαρξιστές δεν έλεγαν πως η γνώση της μοναδικότητας μας μες στο σύμπαν και στη ζωή, η γνώση οτι είσαι μόνος, τυχαία ριγμένος στον κόσμο, είναι το πρώτο βήμα για την απόκτηση αυθεντικότητας?





Με ανοιχτά τα μάτια πλέον μπορείς να κάνεις και τις σωστές επιλογές....... Ο Λάιμπνιτς (ένας απο τους κλασικούς φιλοσόφους του 17ου αιώνα) είχε πει πως τα πάντα στο σύμπαν είναι μια σωρεία απο "μονάδες", ανεξάρτητες πνευματικές υποστάσεις, απο εκείνες της κατώτερης ύλης ως τον θεό στην κορυφή. Νησίδες, σε μια θάλασσα που είναι το σύμπαν όλο. Είμαστε και μεις μια νησίδα απ'αυτές. Είναι γεγονός βέβαια πως σε κάποιους τυχαίνει να είναι η Κρήτη ή η Κέρκυρα και σε άλλους τυχαίνει να ναι καμιά ξέμπαρκη βραχονησίδα της κακιάς ώρας, νησία όμως είναι όλοι, ο κάθε ένας.







"Προχωράει κανείς όταν δεν βλέπει που πηγαίνει" - Γκαίτε


Για μια στιγμή όμως. Αν η φυσική κατάσταση είναι εκείνη της μοναξιάς και απλά εμείς δεν το συνειδητοποιούμε, γιατί νιώθουμε τόσο άσχημα όταν αισθανόμαστε μόνοι? Φυσική κατάσταση είναι και η πείνα, κατά την οποία ο οργανισμός δίνει σήμα ουσιαστικά, σήμα για να τραφείς. Η κούραση είναι μια φυσική κατάσταση, και ο οργανισμός σου λέει "ξεκουράσου". Η καύλα γαμώ την τρέλα μου είναι μια φυσική κατάσταση και ο οργανισμός σου λέει "ΚΑΝΕ ΣΕΞ". Ή έστω, τράβα μια μαλακία. Είναι δύσκολοι οι καιροί. :P

Θα λεγε κανείς πως η μοναξιά είναι "φυσική" μόνο στον βαθμό που σου δίνει κι αυτή με τη σειρά της ένα σήμα, σου μιλάει ο οργανισμός (η ψυχοσύνθεση σου αν προτιμάτε) και σου λέει "επ, κάτι σου λείπει εδώ, κάτι πρέπει να κάνεις γι'αυτό". Απ' αυτή την έννοια φυσικό δεν είναι να είσαι μόνος αλλά το αντίθετο του, να βρίσκεσαι με άλλους. Ο Αριστοτέλης έλεγε πως ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως κοινωνικό ον - ακοινωνικοί μπορεί να είναι οι θεοί ή τα θηρία μόνο....





Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε πως ακόμα και ο πιο απομονωμένος άνθρωπος του σύμπαντος δεν είναι τόσο ανεξάρτητος απο τον κόσμο όσο θα ήθελε ενδεχομένως και ο ίδιος να πιστεύει. Ας φέρουμε στο μυαλό μας τον κλασικό ερημίτη που παράτησε την πουτάνα κενωνία και ζει ευτυχισμένος στη σπηλιά του. Όχι ελεύθερο κάμπινγκ, για 2 βδομάδες μάξιμουμ, και μετά βουρ με λύσσα στο ίντερνετ να δούμε τα mail μας. Μιλάμε για κανονική απομόνωση απο όλο τον πολιτισμένο κόσμο.

Ο ερημίτης αυτός που λέτε κουβαλάει όλο τον κόσμο μέσα του. Στη σκέψη του καταρχάς, στη γλώσσα του. Κάθε γλώσσα εμπεριέχει νοήματα, παραστάσεις, εικόνες. Οι παραστάσεις αυτές μεταδίδονται κοινωνικά, απο την πρώιμη βρεφική ηλικία κιόλας. Βλέπουμε τον κόσμο μέσα απο το πρίσμα της κοινωνίας στην οποία μεγαλώσαμε. Όταν συζητάμε περί μοναξιάς, έχουμε στη σκέψη μας τις παραστάσεις/ιδέες εκείνες που μάθαμε μεγαλώνοντας γύρω απο τον "εαυτό μας", τους "άλλους", τη μεταξύ μας σχέση, τον κόσμο όλο. Ένας αρχαίος που ζούσε σε μια άλλη κοινωνία που έβλεπε νύμφες μέσα στα δέντρα και πνεύματα του νερού στα ρυάκια αντιμετώπιζε με εντελώς διαφορετικό πνεύμα την όλη ιδέα περί μοναξιάς, και την αίσθηση του ποιός είναι ο ίδιος.




(cartoon by Roberto Plangosi)


Ο ερημιτης απομονώνεται εν γνώσει του, έχοντας βιώσει το εναλλακτικό, συνειδητοποιώντας οτι δεν του αρέσει. Απο αυτή την άποψη, κουβαλάει τον κόσμο μέσα του, ακόμα και στην εγκατάλειψη του. Δε βιώνει μοναξιά με τον τρόπο που τη βιώνει ένας τύπος κλεισμένος σ'ένα διαμέρισμα κάπου στο βάθος μιας πόλης, που ψαχνει να βρει κάποιον να μιλήσει αλλά δεν βρίσκει.

Ο δεύτερος μπορεί τελικά να βρει παρέα. Να βρει φίλους, να κάνει σχέσεις. Αλλά να νιώθει πάλι μόνος του, ακόμα και όταν είναι μαζί τους. Αυτό μπορεί ή να οφείλεται στους ίδιους (πολύ απλά δεν συνιστούν και την καλύτερη παρέα που θα μπορούσε να είχε βρει!), ή οφείλεται στον ίδιο, στην ψυχοσύνθεση του, στον τρόπο που βλέπει τον κόσμο γύρω του και τον εαυτό του στον κόσμο αυτό.

Η μοναξιά έχει πολλά πρόσωπα. Δεν είναι όλα τα πρόσωπα εχθρικά και αφιλόξενα. Και δεν είναι κάθε μοναξιά μια κατάσταση που αφορά πάντα τους "άλλους". Μπορεί να αφορά τον εαυτό σου, να συνιστά μια εσωτερική κατάσταση, έναν τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεις τον κόσμο. Σαν τη φιλοσοφία που είπα πάνω.




(Janis Joplin πριν, Jefferson Airplane στο τέλος, δε τη γλιτώνει απο τους χίππηδες σήμερα ο Καρτμαν!)


Δε πιστεύω πως κάθε άνθρωπος είναι ένα νησί, ούτε πως είμαστε όλοι μας μονάδες, απομονωμένες, που συναντιόμαστε ίσα για να σμίξουμε για λίγο και μετά γυρνάμε πάλι στην απομόνωση μας. Ή πιο σωστά, δεν θεωρώ πως αυτό συνιστά μια φυσική κατάσταση, που αφορά όλους τους ανθρώπους, όλων των εποχών και όλων των πολιτισμών. Αν η κοινωνία που ζούμε απέτυχε να δημιουργήσει δεσμούς ενότητας μεταξύ των μελών της και μια αίσθηση οτι κάπου ανήκουν, οτι συνιστούν μέλη μιας κοινότητας, αν έχει προάγει τον άκρατο ατομικισμό και ανταγωνισμό σε υπέρτατη αξία, γι'αυτό δεν φταίνε οι μεμονωμένοι άνθρωποι που κάθονται δυστυχισμένοι στα διαμερίσματα τους, μόνοι και έρημοι, και αναλογίζονται "τι έκανα λάθος".





Θεωρώ πως οι άνθρωποι δεν είμαστε νησιά αλλά χερσόνησοι. Με το ένα σκέλος να ακουμπάει γερά πάνω στη στεριά, και το άλλο να βρέχεται απο το νερό. Απο τη μία οι άλλοι (που δεν είναι πάντα "η κόλαση"), ο κόσμος, η γη και η φύση, απο την άλλη η θέα του απείρου. Είμαστε εκ φύσεως μόνοι - και είμαστε εκ φύσεως κοινωνικοί. Δε βρίσκω αντίφαση σε αυτή τη συνύπαρξη και δεν καταλαβαίνω γιατί θα έπρεπε να σκεφτόμαστε πάντα με τους όρους του "είτε-είτε". Μερικές φορές το μαύρο και το άσπρο συνυπάρχουν.

Απο αυτή την άποψη κάποιους απο μας μπορεί να μας παρηγορεί η ιδέα οτι "όλοι μόνοι είμαστε", άλλους να μας παρηγορεί το αντίθετο, οτι δηλαδή "δεν υπάρχει τίποτα πιο φυσικό απο την συνύπαρξη με τους άλλους". H οποία συνύπαρξη μερικές φορές μεταφράζεται σε ένα τραγούδι, ή ένα βιβλίο. Είμαστε μόνοι. Και είμαστε μαζί. Και έτσι να νιώθουμε καλύτερα, τις στιγμές εκείνες που αισθανόμαστε πως η κυρά Μοναξιά μας έχει δείξει εκείνο το αντιπαθητικό της πρόσωπο.

Ας μην ξεχνάμε όμως πως κάποιες φορές το πρόσωπο της παύει να είναι άσχημο - γίνεται το πρόσωπο ενός παλιού φίλου, που σου κλείνει το μάτι. Γιατί ακόμα και η στεριά κινείται και μεταβάλλεται με το πέρασμα του χρόνου, όχι ίσως με τον ορμητικό, ταχύ ρυθμό της θάλασσας, αλλά σίγουρα στάσιμη δεν μένει. Εσύ λοιπόν που στέκεσαι πάνω στην στεριά σου (χερσόνησο) και ατενίζεις τη θάλασσα, μη ξεχνάς πως ακόμα και συ κινείσαι, εσύ και κάθετι γύρω σου. Όλοι μαζί κινείστε, ως τα πέρατα του σύμπαντος.


ΥΓ - Και έτσι είπε το κουνέλι στον εαυτό του. Και σκέφτηκε να πατήσει stop και να αλλάξει άλμπουμ στο media player, μια που δυο ώρες τώρα παίζει συνέχεια το ίδιο. Την έκανε μια χαρά τη δουλειά του πάντως. Και κάπως έτσι κύλησε το Σαββατόβραδο.





~

2 Ιουνίου 2011

Η Ευγενής Τέχνη της Απόλαυσης

~




Υπάρχουν καταστάσεις στη ζωή μας που όλοι μπορούμε να γίνουμε καλλιτέχνες. Αν η τέχνη είναι μια αργή, επίπονη μερικές φορές διαδικασία, απο την οποία παράγεται κάτι όμορφο, κάτι καλαίσθητο, κάτι που ικανοποιεί και διεγείρει τις αισθήσεις μας, και στην οποία ο παράγοντας μάθηση συνδιάζεται με τον παράγοντα φύση, τότε θα μπορούσαμε να συγκαταλέξουμε την Απόλαυση στις ευγενείς Τέχνες της Ζωής.

Η απόλαυση δεν θα πρεπε να συνιστά αποτέλεσμα αλλά αφετηρία. Εδώ έγκειται ο παράγοντας μάθηση, εδώ είναι που μπορούμε να την αποκαλέσουμε ως και τέχνη. Βιώνοντας καταστάσεις μαθαίνουμε πως κάποια πράγματα εκεί έξω μας παρέχουν απόλαυση και ικανοποίηση, κάποια όχι. Και είναι ωραίο όταν μαθαίνεις να φιλτράρεις τα ερεθίσματα γύρω σου, όταν πλέον καθοδηγείς τις εξελίξεις ώστε να σου αποφέρουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όταν διώχνεις μακριά σου οτιδήποτε σε χαλάει, οτιδήποτε σε ρίχνει, και όταν καλωσορίζεις όλα εκείνα που σου αποφέρουν ευχαρίστηση.




(απο τον "Κήπο των Επίγειων Απολαύσεων" του Ιερώνυμου Μπος)


Δεν είναι κάτι το δεδομένο το πάνω ξέρετε. Πόσες και πόσες φορές δεν τείνουμε να καταπιανόμαστε με καταστάσεις και σκέψεις που μας ρίχνουν? Σκεφτείτε μόνο τα άτομα με τα οποία συναναστρεφόμαστε. Πόσους απο αυτούς τους έχουμε επιλέξει, πόσοι μας έχουν επιβληθεί λόγω καταστάσεων, και πόσους τους έχουμε μεν επιλέξει, αλλά για κάποιον λόγο έχουμε την αίσθηση πως... δεν έχουμε κάνει την σωστή επιλογή. :P

Το να κάνεις τις σωστές επιλογές. Ή έστω, να μπορείς να κρίνεις έγκαιρα ποιές επιλογές είναι καλές για σένα, ποιές όχι. Εδώ έγκειται η εξάσκηση της τέχνης της απόλαυσης. Γιατί η απόλαυση μερικές φορές είναι μια μοναχική διαδικασία (να τρως ένα παγωτό, να ακούς ένα τραγούδι, να χουζουρεύεις στα παπλώματα)... Άλλες φορές όμως είναι υπόθεση δύο ή και περισσότερων ατόμων (εδώ μπαίνουν τα ομαδικά όργια φυσικά - παραδεχτείτε το, απο τα πρώτα που θα σκεφτόσασταν αν σας μιλούσε κανείς για "ομαδικές απολαύσεις" θα ήταν αυτό!). Ομαδική διαδικασία έλεγα. Να περνάς καλά με ένα ή περισσότερα άτομα. Όπως ακριβώς περνάς καλά με τον εαυτό σου. Αυτό θα πει να απολαμβάνεις.

Κάποιοι αντλούν την απόλαυση τυχαία, όπως τους έρχεται, ρίχνουν τα ζάρια κι ό,τι φέρει. Άλλοι όμως κάνουν επιλογές, έχοντας ως κριτήριο τους αυτό ακριβώς. Στην πραγματικότητα κάθετι στη ζωή μας είναι ένα ακαθόριστο μείγμα τύχης και επιλογής, σαν συστατικά που τα ανακατεύεις στο τσουκάλι και περιμένεις να δοκιμάσεις τι γεύση έχει το φαγητό στο τέλος... Ε λοιπόν, εγώ θεωρώ πως ένα φρέσκο σακουλάκι Απόλαυση είναι ά-πα-ραί-τη-το βασικό συστατικό, με το που βάλεις το νερό στη χύτρα να βράσει, αμέσως, 2-3 κουταλιές απο την μοσχομυριστή απόλαυση και θα δέσει το γλυκό!





Ο Επίκουρος δεν αναφέρεται στην ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας στον ίδιο βαθμό που αναφέρεται ένας Πλάτωνας ή ένας Σωκράτης, πόσο σημαντική ήταν όμως η "επικούρεια" φιλοσοφία του! Αφήστε τις πολλές συζητήσεις περί ηθικής και αρετής, και κοιτάτε να απολαμβάνετε τη ζωή σας! Α, και να μην είναι η απόλαυση σας αυτή σε βάρος των άλλων. Απλό είναι. Υπάρχει χώρος και για την ηθική φυσικά, και για τα ανώτερα ιδανικά, αλλά μη ξεχνάτε τη βάση όλων!

Ο ηδονισμός του Επίκουρου αποσκοπούσε στην αταραξία της ψυχής όπως την ονόμαζε, μια ωραία, γαληνεμένη, πράα, χαλαρήηηη κατάσταση φανταστείτε. Καλό είναι οτιδήποτε σου επιφέρει ηδονή/απόλαυση, έλεγε (οι δύο όροι βασικά ταυτίζονται). Η άντληση ηδονής δεν είναι αυτοσκοπός όμως. Σκοπός είναι η γαλήνη μέσα σου. Γι' αυτό και ηδονές που μακροπρόθεσμα μπορεί να σου επέφεραν μεγαλύτερη οδύνη απο χαρά θα έπρεπε να αποφεύγονται. Μη φας όλο το βόδι μόνος σου και βαρυστομαχιάσεις και σε πιάσουν μετά οι πόνοι για μέρες, δε λέει. Απόλαυση, αλλά με σύνεση, έχοντας γνώση τι είναι καλό για σένα και τι όχι. Μια τέχνη που την εξασκείς και την μαθαίνεις, μαθαίνοντας τον εαυτό σου. Τέτοια δίδασκε ο Επίκουρος στον κήπο του. Και σήμερα στα σχολεία τα παιδιά διδάσκονται τη μία ανουσιότητα μετά την άλλη.





Η άντληση ηδονής πρώτα απ' όλα είναι μια ατομική υπόθεση. Πηγάζει απο μέσα σου. Διαμεσολαβείται απο τα αντικείμενα με τα οποία έρχεσαι σε επαφή. Τρέφεται απο την μοναξιά, της οποίας εξοβελίζει τις όποιες αρνητικές σημασίες και την αποκαθιστά στον θρόνο της, ως το κατεξοχήν πλαίσιο στο οποίο είναι δυνατό να εξασκηθεί η τέχνη της απόλαυσης. Ο άνθρωπος που δεν έχει μάθει να απολαμβάνει ενώ είναι μόνος του, δεν μπορεί να απολαύσει ούτε με παρέα. Η μοναξιά είναι η πρώτη βάση της απόλαυσης. Άραξε. Πάρε εκείνο το βιβλίο που γουστάρεις. Βάλε τη μουσικάρα σου να παίζει. Φάε εκείνο το απολαυστικό έδεσμα. Νιώσε.





Μετά η απόλαυση κοινωνικοποιείται, περνάει στο επόμενο στάδιο. Εκεί που απολαμβάνουν δύο άνθρωποι μαζί πλέον, ο ένας παρέα με τον άλλον. Μπορεί να είναι φίλοι, μπορεί να είναι γκόμενοι, μπορεί να είναι οτιδήποτε. Δεν απολαμβάνουν όλοι οι φίλοι ο ένας την επαφή του με τον άλλο, όπως δεν απολαμβάνουν όλοι οι γκόμενοι ο ένας τον άλλον. Δεν είναι δεδομένο. Απλά κάποιοι βολεύονται σ'αυτά που "έχουν", ε, αυτά έχουμε, ας κάνουμε ό,τι μπορούμε μαζί τους λοιπόν, ακόμα και αν μας χαλάνε και μας ρίχνουν ("τον αγαπώ όμως" :P).

Χρειάζεται να γινόμαστε περισσότερο επιλεκτικοί. Αν βάζουμε όλα τα συστατικά μαζί στη χύτρα, θα χαλάσει το γλυκό. Ας κρατήσουμε ό,τι μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα και όλα τα άλλα ας ακολουθήσουν τον δρόμο τους. (δε λέω να κρίνουμε τον άλλο για το παραμικρό βέβαια - ο άλλος/η δεν είναι ούτε τέλειος, ούτε αλάνθαστος, όπως ούτε εμείς εξάλλου, και θα υπάρξουν και οι εντάσεις και οι συγκρούσεις και όλα - ωστόσο μπορούμε να διαχωρίζουμε ανάμεσα σε κείνους που σε τελική ανάλυση γουστάρουμε πραγματικά και όλους τους υπόλοιπους).

Τρίτο και τελικό στάδιο (προσπερνώντας την ομαδική και παρείστικη απόλαυση, για την οποία ισχύει ό,τι ισχύει και μεταξύ δύο ατόμων), είναι το ευρύτερο κοινωνικό/πολιτισμικό επίπεδο. Θα μπορούσε να πει κανείς "καλή σαν στάση ζωής η απόλαυση, αλλά πολύ ατομικίστικη ρε παιδί μου. Παραμελεί όλα εκείνα που θα άξιζε να ζήσει και να αγωνιστεί κανείς στην κοινωνία που ζούμε". Ε λοιπόν, δεν το πιστεύω αυτό. Ο άνθρωπος των απολαύσεων ενοχλείται απο την κοινωνία που ζούμε. Η οποία είναι μια ανηδονική ουσιαστικά κοινωνία, ένας πολιτισμός οργανωμένος σε αμιγώς παραγωγικές/καταναλωτικές βάσεις, ουσία του οποίου είναι μια εργασία που (τις περισσότερες φορές) καμία ευχαρίστηση δεν παρέχει στον εργαζόμενο πέρα απο την άντληση του χρήματος. Το οποίο σκορπάει μετά και "διασκεδάζει", μια-δυο φορές τη βδομάδα, μόλις βρει λίγο χρόνο και ξεκολλήσει απο τον καναπέ του. Μέχρι την επόμενη εργάσιμη μέρα πάντα.





Ο Φρόυντ θεωρούσε πως η εξέλιξη του πολιτισμού έχει ως τίμημα της την ολοένα μεγαλύτερη καταπίεση των ενστίκτων - άρα και του σεξουαλικού ενστίκτου, που για τον Φρόυντ συνιστά τη βάση, τον πυρήνα όλων των ανθρώπινων ενορμήσεων. Κοινώς, κάποτε οι άνθρωποι ζούσαν απολίτιστοι, αλλά περισσότερο ελεύθεροι (μύθος που είχε διαδόσει ο Ρουσσώ). Ο πολιτισμός καταπιέζει τους ανθρώπους, περιορίζει την ελευθερία τους, πνίγει τα ενστικτά τους. Ο Φρόυντ δε θεωρούσε κάτι τέτοιο ως αρνητικό (σε αντίθεση με τον Ρουσσώ). Για τον Φρόυντ η ανθρώπινη φύση ούτως ή άλλως μόνο "αθώα" δεν είναι, επομένως το οτι καταπνίγεται ένα μέρος της απο τον πολιτισμό δεν το θεωρεί αρνητικό, απλά ένα αναγκαίο κακό. Το οποίο όμως συντείνει στην εξάπλωση των νευρώσεων, και γενικά, συμβάλλει ώστε να "αρρωσταίνει ψυχικά" ο κόσμος. Για τον Φρόυντ η λύση του προβλήματος είναι ατομική - πρέπει ο καθένας απο μας να μετουσιώσει τις καταπιεσμένες του ενορμήσεις, να λύσει τα όποια συμπλέγματα του και να απελευθερωθεί απο τις ασυνείδητες συγκρούσεις του...

Γίνεται να υπάρξει όμως ατομική απελευθέρωση χωρίς κοινωνική απελευθέρωση? Ο Μαρκούζε αντέστρεψε εν μέρει τον Φρόυντ, λέγοντας πως δεν είναι ο πολιτισμός γενικά που καταπιέζει τους ανθρώπους, αλλά ο δικός μας πολιτισμός ειδικά. Με την καταναγκαστική, μονότονη (και κακοπληρωμένη) εργασία του, τα πρότυπα διασκέδασης του, τη ματαιοδοξία και το κυνήγι του χρήματος.

Σύμβολο του πολιτισμού μας περισσότερο και απο το χρήμα θα έλεγα πως είναι το ρολόι. Το ρολόι, ναι. Ο χρόνος είναι χρήμα, ο χρόνος τρέχει συνέχεια, τικ τακ οι δείκτες του ρολογιού πάνε πάνω κάτω σαν τρελοί, συνέχεια βιαζόμαστε, έχουμε deadlines, ποτέ δεν προλαβαίνουμε, πάντα τρέχουμε να προφτάσουμε μη χάσουμε το τρένο, οι δείκτες τρέχουν σαν μανιακοί όταν περνάμε καλά (και τους κοιτάζουμε με άγχος, μία ώρα διασκέδασης μας έμεινε μόνο, αύριο δουλεύουμε πάλι!), οι δείκτες προχωράνε βασανιστικά αργά όταν έχουμε δουλειά ή βαριόμαστε και σκοτώνουμε την ώρα μας - σκοτώνοντας συμβολικά το ανηδονικό αυτό σύμβολο της εποχής μας, το Ρολόι, τον Τεχνητό Χρόνο που τρέχει ασταμάτητα.





Η κοινωνία μας έχει αναγάγει την απόλαυση σε καταναλωτικό είδος που αγοράζεται και πουλιέται όπως όλα. Με αυτό τον τρόπο σκοτώνει την ουσία της, που όπως και ο χρόνος, δε χρειάζεται τεχνητά μέσα, υπάρχει παντού γύρω μας, και εν δυνάμει μέσα μας. Σαν τους χτύπους της καρδιάς πάλλεται με τον δικό του ρυθμό, τον ρυθμό των κυμμάτων όπως ξεβράζουν στην ακροθαλασσιά και πίσω πάλι, τον ρυθμό των εραστών κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης, τον ρυθμό του ήλιου που δύει και ανατέλλει πάλι, συνέχεια, σε έναν ασταμάτητο κύκλο.

Μπορεί κάποιος να έχει άφθονο χρήμα αλλά να μη γνωρίζει πως να απολαμβάνει αυτά που έχει. Δεν κατέχει την τέχνη της απόλαυσης. Μια τέχνη επικίνδυνη για την κοινωνία που ζούμε, καθώς αν όλος ο κόσμος την έκανε φιλοσοφία και στάση ζωής θα συντάραζε τα ίδια της τα ανηδονικά, στείρα, θεμέλια. Και εδώ αναφέρομαι στην απόλαυση όπως την ερμήνευσα πάνω, εκείνη που σέβεται (αλλά και φιλτράρει) τους άλλους, που έχει ως ιδανικό της την αποφυγή του πόνου και την ευδαιμονία της ψυχής.

Και που γουστάρει ρε παιδί μου. Τη βρίσκει, πως το λένε.





Αν με ρώταγε κανείς σε προσωπικό επίπεδο: "εσύ κούνελε πως τα πας με αυτή την τέχνη που μας περιγράφεις? την κατέχεις?", θα απαντούσα πως θα ήθελα να την κατέχω. Πως προσπαθώ, πως με ελκύει, πως τη γουστάρω και τη στηρίζω. Πως όπως όλοι μας, δεν τα καταφέρνω πάντα. Αλλά όταν πραγματικά απολαμβάνω κάτι, μου αρέσει να αφήνομαι σ'αυτό, να νιώθω, ποτέ δεν έλεγα όχι στην απόλαυση.

Χρειάζεται να μάθουμε να απολαμβάνουμε όλο και περισσότερο, όλο και περισσότερα. It's simple as that.





~