Il Kunelo Italiano ~ Firenze e Siena

~

Συνοπτικά: Έσκαψα ένα μακρύ λαγούμι ως την Ιταλία, πήγα, είδα, γύρισα και τέντωσα με ικανοποίηση τα αυτιά μου. Ξεκινώντας θα πω μόνο δύο πράγματα: Πρώτον, το ταξίδι στην Ιταλία ήταν ένα από τα ωραιότερα που έχω κάνει μέχρι τώρα και το συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όλους. Δεύτερον, κάτι πρέπει να γίνει με την περίφημη "μετά-το-ταξίδι-κατάθλιψη", κύριοι! Γιατί δεν γίνεται κάθε φορά που επιστρέφουμε από ένα όμορφο ταξίδι να αισθανόμαστε λες και μας έχουνε πατήσει στο χώμα, όχι!

Ελάτε μαζί μου λοιπόν να δούμε τι καλό είδαμε...

Πρώτος Σταθμός. Πάτρα - Ανκόνα - Φλωρεντία

Πήγαμε Ιταλία με καράβι. Χύμα κατάστρωμα, ανάλαφρος ύπνος στο απαλό, μεταλλικό έδαφος του πλοίου, χωμένος με άνεση μέσα στον ευρύχωρο υπνόσακο. Στο μεν καράβι του πηγαιμού περιβαλλόμασταν από ένα πλήθος Γερμανών φοιτητών (οι "Γότθοι" όπως τους λέγαμε με τον συνταξιδιώτη). Γύρω στα δέκα-δεκαπέντε άτομα, μια παρέα όλοι, άραζαν με τους υπνόσακους τους λίγο παραπέρα. Στο δε καράβι της επιστροφής είχαμε να κάνουμε με δυο-τρεις μεσήλικες Ελληνάρες, οι οποίοι είχαν πιάσει ένα τραπέζι και μιλούσαν μεταξύ τους. Ποιοί λέτε πως ήταν περισσότερο φωνακλάδες και ενοχλητικοί, κατά την διάρκεια της νύχτας, οι δεκαπέντε Γερμανοί φοιτητές ή οι λιγοστοί Έλληνες? 

Γότθοι - Ελληνάρες, σημειώσατε 2... "Γιατί είμαι μάγκας Έλληνας και το κέφι μου θα κάνω", σωστά. Θα βροντοφωνάζεις, θα γκαρίζεις, δε πα να κοιμάται ο κόσμος γύρω σου, χέστηκες. Όταν η ατομική ελευθερία συνάντησε την βλαχιά, ξεπρόβαλε ο νεοέλληνας και βάπτισε την μαλακία του μαγκιά. 

Στην ακόλουθη φωτογραφία διακρίνεται σε πρώτο πλάνο ο φίλος συνταξιδιώτης, στον δρόμο προς το λιμάνι της Πάτρας. 

Όπως βλέπετε, χαμογελάει στην κάμερα, ενώ τα κατάλευκα του ρούχα αντανακλούν το φως του ήλιου.  Είχε περάσει και κείνη την μπλε κορδέλα πάνω από την μπλούζα και έδενε με το χρώμα του ουρανού. Άξιος συνταξιδιώτης, ευχάριστη παρέα, είναι σημαντικό να επιλέγεις τα κατάλληλα άτομα για διακοπές και για ταξίδια!

Η διαδρομή με το καράβι ήταν σχεδόν ατελείωτη και δεν υπήρχε καταλληλότερος τρόπος να αξιοποιηθεί η ώρα από το διάβασμα. Φυσικά τέτοια ταξίδια ευνοούν σοβαρά, βαθυστόχαστα αναγνώσματα, κατάλληλα για διαλογισμό και περισυλλογή.

Σε κάποια φάση αποφάσισα να αξιοποιήσω το καλλιτεχνικό μου χάρισμα και να καταφύγω σε άπλετες, βαθύτατα ψαγμένες φωτογραφίες, μεστές νοήματος.

Μια αιωνιότητα και μια μέρα από την στιγμή που ξεκινήσαμε, φτάσαμε επιτέλους στο λιμάνι της Ανκόνας, στα ανατολικά παράλια της Ιταλίας! Δεν είχαμε χρόνο να περιπλανηθούμε, φάνηκε ωστόσο όμορφη και γραφική σαν πόλη! Ίσως κάποια άλλη φορά.

Από την Ανκόνα στην Μπολόνια, και από κει στην Φλωρεντία με τρένο. Ανάμεσα στα διάφορα ερεθίσματα που μας τράβηξαν την προσοχή στον σταθμό ήταν και η "Κλαούντια" (όπως την ονομάσαμε), ένα... σκυλί που παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ορίστε και μια χαρακτηριστική φωτογραφία που τράβηξα με κίνδυνο της ζωής μου. Αρφ, αρφ!

Χαρακτηριστικό δείγμα σκυλιού η Κλαούντια, κοντινός συγγενής του αλόγατου, με τατουάζ, βυζί βουνό και ψηλοτάκουνο. Κι όμως, οι Ιταλίδες έμελλε να μας εντυπωσιάσουν πολύ περισσότερο στην συνέχεια.

Μ' αυτά και μ' αυτά φτάσαμε στην Φλωρεντία και κατευθυνθήκαμε προς το ξενοδοχείο. Λίγα λεπτά ήταν αρκετά για να αφεθούμε στην αναγεννησιακή αισθητική της. 

Κάθε κτίριο, κάθε δρόμος, κάθε γειτονιά, όσα προλάβαμε να γυρίσουμε, παρουσίαζαν όλα ενδιαφέρον. Όμορφα κτίρια, ορισμένα εκ των οποίων ασφαλώς θα αριθμούσαν αιώνες ύπαρξης, πεντακάθαροι δρόμοι και κόσμος που χαιρόσουν να τον βλέπεις. 

Όλα αυτά σε μια πόλη την οποία άνετα γυρνάς σε μια μέρα μόνο. 

Όπως όλες οι ευρωπαικές πόλεις της προκοπής, έτσι και η Φλωρεντία σέβεται τους άφθονους ποδηλάτες της - και παράλληλα, τους πεζούς. Η ακόλουθη φωτογραφία είναι ενδεικτική. Κάπως έτσι ήταν οι περισσότεροι δρόμοι. 

Το απόγευμα και το βράδυ της πρώτης μέρας το περάσαμε όλο γυρνώντας την πόλη, χωρίς πορεία ή προορισμό, τυχαία ακολουθούσαμε δρόμους και στενά, παρατηρώντας τα κτίρια, τον κόσμο, προβαίνοντας σε διάφορες συγκρίσεις με τα δικά μας μέρη...

Εδώ κι εκεί έκαναν την εμφάνιση τους διάφορα φαγάδικα. Όπως παρατηρείτε στην φωτογραφία, υπήρχε ένα χαρακτηριστικό διαχωριστικό ανάμεσα στα τραπέζια και στον δρόμο. 

Όσο βράδιαζε, τόσο πιο ατμοσφαιρική γινόταν η κατάσταση, παραπέμποντας σε μυστήριες πολιτείες περασμένων εποχών, ξεχειλίζοντας ίντριγκα και τέχνη...

Βαδίζοντας στα στενά σοκάκια ένιωθες σχεδόν πως έκανες ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο και πως στην επόμενη στροφή θα αντίκριζες ανθρώπους μιας άλλης εποχής, φορώντας πολύχρωμα ρούχα και κραδαίνοντας κάποιο μαντολίνο ή έναν καμβά ζωγραφικής...

Κάποιες κάμερες που υπήρχαν εδώ κι εκεί σε επανέφεραν στην τωρινή πραγματικότητα, περιρρέουσα αντιθέσεων.

Να και μια ωραία πόρτα. Ποιός ξέρει, ίσως μέναν γίγαντες εκεί παλιά.

Σε κάποια φάση οι περιπλανήσεις μας έφεραν στην πλατεία του Παλάτσο Βέκιο, διακοσμημένη με ορισμένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της Φλωρεντίας, ενώ φυσικά δέσποζε το χαρακτηριστικό παλάτι με το καμπαναριό και το ρολόι. 

Ασφαλώς το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στο ακόλουθο άγαλμα είναι το φύλλο συκής του!

Να και ένα λιοντάρι! Για δες, από τότε οι Ιταλοί αγαπούσαν τη μπάλα...

οκ, την μπάλα την πρόσθεσα εγώ!

Η ατμόσφαιρα μέσα στο Παλάτσο ήταν υποβλητική. Πλούσιες τοιχογραφίες και σχέδια διακοσμούσαν κάθε πτυχή του κτιρίου, κάθε τοίχος και έργο τέχνης.

Περισυλλογή και κατάνυξη

Να και μια... άκρως καλλιτεχνική φωτογραφία, με το Παλάτσο Βέκιο στο φόντο, τον Περσέα που κραδαίνει το κεφάλι της Μέδουσας στο κέντρο και... ένα ανθρωπόμορφο κουνέλι να τρώει παγωτό σε πρώτο πλάνο. Τέχνη και υψηλό νόημα.

Σε κάποια φάση ο δρόμος μας έφερε σε μια πλατεία διακοσμημένη από γλυπτά σημαντικών προσωπικοτήτων της πόλης. Τζιότο, Βοκκάκιος, Δάντης, και λοιποί. 

Εκεί δέσποζε και ένα γλυπτό του Ντονατέλλο.

Ας λέμε τα πράγματα με τ' όνομα τους. Για εμάς που μεγαλώσαμε βλέποντας Χελωνονιντζάκια, η Φλωρεντία ισοδυναμούσε με παράδεισο. Λεονάρντο, Ντονατέλλο, Ραφαήλ, Μικελάντζελο, όλοι εκεί! 

Ο Ντονατέλλο υπήρξε το προσωπικά αγαπημένο μου χελωνονιντζάκι, αφενώς γιατί ήταν ο εξυπνότερος της παρέας, αφετέρου γιατί μου άρεσε η μωβ κορδέλα του και το κοντάρι που είχε για όπλο! Γιατί όχι λοιπόν, το πάνω γλυπτό στην φαντασία αρκετών από μας θα μπορούσε να πάρει την ακόλουθη μορφή:

Turtle Power!

Να και ένας κύριος με ιδιαίτερα... ενδιαφέρον βλέμμα. "Μιεε-χεε-χεε". Μα ποιός μπορεί να είναι? Σας δίνω μια ευκαιρία να μαντέψετε, προτού δείτε την φωτογραφία που ακολουθεί!

Και να τα αποκαλυπτήρια! Μα ήταν ολοφάνερο...

Ο κάτωθι χοίρος, ένα από τα γνωστότερα εκθέματα της πόλης, έσταζε νερό ("σάλιο") από το στόμα του. Θύμιζε λίγο τους εαυτούς μας, κάπως έτσι πρέπει να ήταν η έκφραση μας όταν περνούσαμε από όλες εκείνες τις Πιτσαρίες και τις Τζελατερίες, τις ξεχειλίζουσες με παγωτά.

Όπως καταλαβαίνετε έπεσε άφθονη κατανάλωση πίτσας και παγωτού κατά την διάρκεια του ταξιδιού μας.

Η γέφυρα του Πόντε Βέκιο υπήρξε αναμφίβολα ένα από τα ωραιότερα αξιοθέατα της πόλης. Μπορούσα να στέκομαι και να την παρατηρώ με τις ώρες...

Η συγκεκριμένη γέφυρα συνιστά ένα από τα παλιότερα επίσης κτίσματα της Φλωρεντίας, με κτίρια που φτάνουν πίσω ως τα χρόνια του Μεσαίωνα, διατηρημένα, όπως τότε. 

Και αν κάνετε κλικ στην ακόλουθη φωτογραφία, ποιός ξέρει, ίσως μπορέσετε να δείτε ακόμα και κάποιο φάντασμα απ' τα παλιά, να αγναντεύει τη θέα απ' το παράθυρο... (και όχι, εδώ δεν έχω κάνει επέμβαση ο ίδιος, το φάντασμα είναι αληθινό!)

Διασχίζοντας τη γέφυρα, έβλεπε κανείς πλήθος από χαρακτηριστικά μαγαζιά, με τα παντζούρια κατεβασμένα, όπως ακριβώς θα έδειχναν στα χρόνια του Μεσαίωνα... 

Οι ακόλουθες φωτογραφίες υπήρξαν από εκείνα τα "ευτυχή ατυχήματα που πέτυχαν". Λιγότερο ή περισσότερο κουνημένες, κατορθώνουν ωστόσο να προσδώσουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, δεν συμφωνείτε? Συμβαίνει κάποιες φορές και μια κουνημένη φωτογραφία μπορεί να αποδειχτεί πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την αντίστοιχη "κανονική" της...

Είναι σχεδόν λες και σπάει η ομαλή ροή του χρόνου, εκεί που το περιβάλλον γύρω σου γίνεται ρευστό, άυλο, η πύλη σ' έναν κόσμο ονειρικό.

Κάθε δρόμος, κάθε στενό κι ένα ταξίδι. Από κείνα που θα ήθελες τόσο να μοιράζεσαι, εσύ κι εκείνη μόνο, αποκομμένοι από τον κόσμο όλο.

Έχω γυρίσει διάφορες πόλεις εδώ κι εκεί, η κάθε μία είχε και τον χαρακτήρα της, πόλη όμως με... αίσθηση του χιούμορ πρώτη φορά βλέπω! 

Αναφέρομαι στις άφθονες πινακίδες με το γνωστό σε όλους μας σήμα του "STOP"... Ε λοιπόν, οι Φλωρεντίνοι φρόντισαν να διακοσμήσουν το σήμα με διάφορους, άκρως χαρακτηριστικούς και ευφυείς τρόπους! Γιατί μερικές φορές λίγη φαντασία και καλό χιούμορ είναι αρκετά για να κάνουν τη διαφορά...

Μέρα Δεύτερη - Περιήγηση στην Πόλη

Νέα μέρα, ανανεωμένη διάθεση, και έχοντας πια ξεκουραστεί (θα μας χρειαζόταν...!), ξεκινήσαμε για πολλά και διάφορα ωραία μέρη. 

Καταρχάς περάσαμε μια βόλτα από την Ακαδημία Καλών Τεχνών, κάτι αντίστοιχο με την δική μας Σχολή. Τώρα που το σκέφτομαι, είναι ολόιδια με την Σχολή Καλών Τεχνών, τι να σας πω. Η κάτω φωτογραφία το αποδεικνύει...

Πρώτος ολοκληρωμένος σταθμός της νέας μέρας η μονή του Σαν Μάρκο. Ανάμεσα σε άλλους, είχε φιλοξενήσει τον περίφημο καλόγερο Σαβοναρόλα, στα χρόνια της Αναγέννησης, γνωστό για τις... "πουριτανικές" του αντιλήψεις! 

Η μονή ήταν ένα στολίδι, από κάθε άποψη. Ποιός ξέρει, ίσως όντως και να έβρισκαν την γαλήνη εκεί μέσα οι μοναχοί, δεν θα μου έκανε εντύπωση!

Μικροσκοπικά κελιά διακοσμούσαν ορισμένα από τα θρυλικότερα έργα του Φρα Αντζέλικο. 

Κάπου εκεί δέσποζε και το γνωστότερο έργο του, ο περίφημος "Ευαγγελισμός", ένα από τα πρώιμα αριστουργήματα της Αναγέννησης.

Συν τοις άλλοις, υπήρξαν και μεγαλύτερες, άκρως ατμοσφαιρικές αίθουσες, από κείνες που γυρνούσαν τα χρόνια τα παλιά οι μοναχοί, διαβάζοντας τα ογκώδη τους βιβλία, βυθισμένοι στην περισυλλογή τους!

Μια φωτογραφία του... πατώματος. Το οποίο είχε ένα τζάμι που σου επέτρεπε να δεις ακόμα πιο κάτω. Και αν νομίζετε πως η ακόλουθη φωτογραφία είναι απλά ένα πάτωμα και τίποτα περισσότερο, για δείτε καλύτερα!

Ίσως παρατηρήσετε κάποιον να σας κοιτάζει με ενδιαφέρον...

Την κατανυκτική ατμόσφαιρα του Σαν Μάρκο ακολούθησε η χαρούμενη κοσμοπλημμύρα του δρόμου.

Τα σπίτια άνοιγαν τα παραθυρόφυλλα τους, υποδεχόμενα τη νέα μέρα που ξημέρωνε, ο κόσμος έβγαινε για τον πρωινό του περίπατο ή για να πάει στη δουλειά. Άντε να πας δουλειά σ' ένα τέτοιο μέρος και να έχεις γκρίνια και πεσμένη διάθεση.

Σε κάποιο σημείο πέσαμε πάνω σε μια από τις αγορές της πόλης, πλουμισμένη από ντόπιους και τουρίστες επισκέπτες. Θύμιζε πολύ Μοναστηράκι.

Ένα από τα βασικά εκθέματα της Ιταλίας, που δέσποζε σε κάθε μαγαζί με αναμνηστικά και ήταν πάντα σε πρώτο πλάνο στα παιχνιδάδικα, υπήρξε ο διασημότερος Ιταλός κούκλος, ο Πινόκιο!

Δημιούργημα του Κάρλο Κόλοντι, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Πινόκιο είναι το βασικό εξαγώγιμο παραμύθι της χώρας! (και ένα από τα αγαπημένα μου, όταν ήμουν μικρός!)

Τον έβλεπες παντού και οι φωτογραφίες είναι απλά ενδεικτικές!

Μεταφερόμενοι από το παιδικό κλίμα σε κάτι πιο... ενήλικο, ορίστε κάποια άκρως χαριτωμένα παντελονάκια, ιδανικά για να κάνετε δώρο (αν είστε γυναίκα) σε κάποιον άντρα φίλο σας. Να τα βάλει όλος καμάρι και να κυκλοφορεί μ' αυτά στον δρόμο. Και να του λέτε "σου πάει, πόσο σου πάει!".

Επίκεντρο της Φλωρεντίας η πλατεία του περίφημου Καθεδρικού Ναού της, του λεγόμενου Ντουόμο - τον θρυλικό τρούλο του οποίου, σχεδιασμένου από τον Μπρουνελέσκι, επέλεξα να βάλω και για αρχική φωτογραφία στην ανάρτηση. 

Στον καθεδρικό δεν επιτρεπόταν οι γυναίκες να εισέρχονται "προκλητικά" ντυμένες. Τους έδιναν λοιπόν ένα... καλαίσθητο γαλάζιο πανοφόρι, όπως βλέπετε στην φωτογραφία.

Μην το πείτε του παπά, μα σε κάποιες λειτουργούσε ακόμα περισσότερο ερεθιστικά, μεταξύ μας, έτσι όπως διέκρινες το μπουτάκι να ξεπροβάλλει πεταχτά κάτω από το γαλάζιο κάλυπτρο.

Αξίζει να μεγενθύνετε την ακόλουθη φωτογραφία, στην οποία διακρίνεται το εσωτερικό του τρούλου του Ντουόμο, πλημμυρισμένο από εντυπωσιακές παραστάσεις.

Δίπλα στο Ντουόμο δέσποζε το καμπαναριό, το περίφημο Καμπανίλλε που σχεδίασε ο Τζιόττο. Από την κορυφή του μπορούσε κανείς να πάρει πανοραμικές φωτογραφίες της Φλωρεντίας και να την θαυμάσει σε όλο της το μεγαλείο.

Πανέμορφα σπίτια, πορτοκαλί σκεπές, καμπαναριά και πύργοι. Όλη η πόλη έτσι ήταν...

Εκεί δίπλα ξεχώριζε και το παλιότερο κτίριο της περιοχής, το Βαπτιστήριο, που έχει τις απαρχές του ήδη στα χρόνια του πρώιμου Μεσαίωνα, το οποίο και βλέπουμε εδώ από ψηλά.

Μπαίνοντας στο Βαπτιστήριο, έχει ενδιαφέρον να συγκρίνει κάποιος τον τρούλο και τις παραστάσεις του, με τις αντίστοιχες παραστάσεις του Ντουόμο που είδαμε πιο πάνω. Η τεχνική εδώ είναι καθαρά μεσαιωνική, θυμίζοντας βυζαντινή τέχνη, πριν ακόμα εφευρεθεί η προοπτική και η πλαστικότητα του σώματος που χαρακτήριζε την αναγεννησιακή εποχή...

Ανάμεσα στα άλλα γυρνούσαν ουκ ολίγοι αμαξάδες με τ' άλογα τους στα κεντρικά σημεία της πόλης. 

Φαντάζομαι την αντίστοιχη σκηνή αλόγων να διασχίζουν το κέντρο της Αθήνας, εκεί στην περιοχή της Ομόνοιας ας πούμε, και με πιάνει ρίγος. 

Όντας λοιπόν βάρβαρος που δεν έχω συνηθίσει να βλέπω άλογα στην πόλη, τράβηξα ουκ ολίγες φωτογραφίες! 

Το άλογο θέλω να τραβήξω, όχι την κοπέλα. Αλήθεια σας λέω. Ορίστε, διακρίνεται και ο "Δαυίδ" πίσω.

Εδώ παρατηρούμε ένα αλόγατο να επιδίδεται στο μεσημεριανό του γεύμα, ενώ ο αμαξάς κοιμάται του καλού καιρού. Αυτή είναι ζωή.

Τράβηξα πολλές φωτογραφίες με άλογα, που λέτε. Από ποικίλες οπτικές γωνίες, έκανα μελέτες αντίστοιχες ενός Λεονάρντο Ντα Βίντσι.

"Μα τι στο διάολο μας φωτογραφίζει αυτός όλη την ώρα"?

Να και ένα άγαλμα του Δάντη. Ο οποίος υπήρξε κάτοικος της Φλωρεντίας. Αν δεν έχετε διαβάσει την "Θεία Κωμωδία", και ιδιαίτερα την "Κόλαση", προτείνω να το κάνετε άμεσα!

Ιδού και ο Δάντης στην... σύγχρονη εποχή. "Dante Alighieri - Florentine Leather Fashion"....

Και μια που πιάσαμε τα μικρά, διάσπαρτα αξιοθέατα, να και μια αναρχική αφίσα, κάπου τοιχοκολλημένη σ' ένα κτίριο...

Ιδού και μια πανοραμική φωτογραφία που τράβηξα, με θέα την θάλασσα. Είδατε σε τι μέρη πηγαίνω, ε? Δεν είμαι φοβερός?

Αλήθεια, ψαρώσατε? Την αλήθεια πείτε μου.

Ανάμεσα στις άφθονες μικροσκοπικές λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, ξεχώριζαν τα άφθονα... πόμολα που έβλεπε κανείς στα κτίρια εδώ κι εκεί!

Όσο αφορά την ακόλουθη φωτογραφία, νομίζω τα σχόλια είναι περιττά!

Γιατί το παλούκωμα κύριοι μπορεί να γίνει και σόου! Έργο τέχνης! Η φωτογραφία θα μπορούσε συμβολικά να ονομάζεται: Καθημερινότητα στην Ελλάδα. Μια πηγή έμπνευσης για το καθημερινό παλούκωμα που βιώνουμε σε τακτική βάση, ένας τρόπος να το δούμε υπό εναλλακτική σκοπιά...

Μ' αυτά και μ'αυτά, σε κάποια φάση η πορεία μας έφερε στο μουσείο Bargello, το οποίο ξεχείλιζε από αναγεννησιακά γλυπτά.

Και επειδή το πνεύμα των Χελώνων Νίντζα είναι πανταχού παρόν, εκεί δέσποζε το γνωστότερο ίσως γλυπτό του Ντονατέλλο, ο Δαυίδ - ο οποίος υπήρξε και το πρώτο γυμνό της Αναγέννησης.

Κάπου εκεί ξεχώριζε και ένα από τα διασημότερα γλυπτά του Μιχαήλ Άγγελου, ο Βάκχος. Κρασί, σταφύλια και επίγειες απολαύσεις, τι καλύτερο.

Κάτω διακρίνεται η Εκκλησία Santa Maria Novella, ένα από τα χαρακτηριστικότερα κτίσματα αναγεννησιακού ρυθμού, χαρακτηριζόμενο από μια πλήρη αρμονία των επιμέρους μερών του.

Στο εσωτερικό της Εκκλησίας δέσποζε, ανάμεσα σε άλλα, ένα από τα σημαντικότερα ζωγραφικά έργα της πρώιμης Αναγέννησης, η "Αγία Τριάδα" του Μασάτζιο, την οποία και βλέπουμε εδώ από απόσταση...

Η ώρα είχε περάσει. Γυρίσαμε κουρασμένοι, μα ικανοποιημένοι στο ξενοδοχείο. Το απόγευμα και το βράδυ θα απέβαιναν ακόμα πιο κουραστικά μα και πιο εντυπωσιακά συνάμα!

Η Εποποιία της Σιένα

Το απόγευμα, που λέτε, είπαμε να αλλάξουμε σκηνικό και πήραμε το πούλμαν για την πόλη της Σιένα, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι πως έχει διατηρηθεί άθικτη από τα χρόνια του Μεσαίωνα. Πρόκειται για μια πόλη κυριολεκτικά καθηλωμένη πίσω στον χρόνο. Εδώ το βασικό αξιοθέατο δεν ήταν τα μουσεία ή οι ναοί της. Όχι, ήταν η πόλη η ίδια.

Η... "εποποιία" βέβαια, όπως την αποκαλώ, παραλίγο να εξελιχθεί σε... κάζο από την πλευρά μας, σε μία από τις πλέον βλακώδεις στιγμές όλων των ταξιδιών που έχω κάνει ως τώρα. Από κακό υπολογισμό βλέπετε αγνοούσαμε πως το τελευταίο λεωφορείο από Σιένα για Φλωρεντία φεύγει στις εννιά παρά το βράδυ, και, έχοντας φτάσει στις 7.30 - και μην έχοντας μέρος για να περάσουμε τη νύχτα - είχαμε βρεθεί στην δυσάρεστη κατάσταση να μπορούμε να διαθέσουμε μία ώρα όλη κι όλη για να δούμε την πόλη, έτσι ώστε να προλάβουμε το τελευταίο λεωφορείο!

Και άντε να δεις μια πόλη σε μια ώρα... Αρχίσαμε να γυρνάμε τους δρόμους σαν τρελοί λοιπόν, τρέχοντας σχεδόν, βγάζοντας φωτογραφίες του ποδαριού, προσπαθώντας να δούμε όσο περισσότερα γινόταν σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα!

Ευτυχώς, η καλή τύχη ήταν με το μέρος μας. Κάπως έγινε και... χάσαμε τον δρόμο, περιπλανώμενοι μέσα στα ατελείωτα, λαβυρινθώδη στενά της πόλης. Ε, σε κάποια φάση λοιπόν λέμε "δε την γαμάμε την επιστροφή? ας κάτσουμε εδώ όλη νύχτα και γυρνάμε αύριο το πρωί!". 

Έτσι κι έγινε λοιπόν! Και έτσι μπορέσαμε επιτέλους να απολαύσουμε την πόλη...

"Πιάτσα Αντόνιο Γράμσι", όπως λέει η ακόλουθη φωτογραφία, μια από τις κεντρικές πλατείες, έχοντας το όνομα όχι ενός δικτάτορα, όχι ενός βασιλιά, όχι ενός μαλάκα πολιτικού ή οικονομικού παράγοντα, μα ενός διανοούμενου και μάλιστα κομμουνιστή - της σημαντικότερης μορφής του ιταλικού μαρξισμού. Ας τα βλέπουμε και μεις αυτά...

Στη Σιένα κάθε χρόνο τέτοια εποχή διεξάγεται μια μεγάλη γιορτή, η μεγαλύτερη της πόλης, που ανάγεται πίσω ως τα χρόνια του Μεσαίωνα. Η πόλη, διατηρώντας την παραδοσιακή "συντεχνιακή" της όψη, είναι χωρισμένη σε συνοικίες, η κάθε μία με το δικό της έμβλημα και σημαία. Για παράδειγμα η συνοικία της Πάπιας, όπως βλέπουμε κάτω!

Οι κάτοικοι όλων των συνοικιών λοιπόν, οργανώνουν αγώνες! Κατά χιλιάδες μαζεύονται στην κεντρική πλατεία της πόλης και δίνουν παραστάσεις με άλογα κλπ. Κάθε συνοικία έχει το έμβλημα της, τα τραγούδια της, κάτι αντίστοιχο με αθλητικές ομάδες. Στο τέλος επικρατεί ο καλύτερος και όλες οι συνοικίες οργανώνουν τεράστια φαγοπότια, η κάθε μία στην δική της "γειτονιά", τρώνε και πίνουν μέχρι τελικής πτώσεως!

Ιδού μια όψη της κεντρικής πλατείας, με το πέρας των "προημιτελικών", αν μπορούσα να τους πω έτσι, των δοκιμαστικών αγώνων ουσιαστικά, ενώ ο κόσμος υποχωρεί. Την επόμενη μέρα θα διεξάγονταν οι τελικοί αγώνες. 

Η πλατεία ήταν κατάμεστη από κόσμο. Χρειαζόταν εισιτήριο για να απολαύσεις το σόου και να πάρεις μια θέση στις κερκίδες, εισιτήριο που πιθανό έπρεπε να είχες κλείσει από καιρό πριν. Πλήθος κόσμου λοιπόν προσπαθούσε να "πάρει μάτι" από το θέαμα, κοιτάζοντας πίσω από τις κερκίδες στα μουλωχτά, όπως-όπως. 

Άλλοι πάλι συσσωρεύονταν στα μαγαζάκια της πόλης, στα οποία υπήρχε τηλεόραση και έβλεπαν από εκεί τους αγώνες. Είχε ενδιαφέρον να παρατηρείς τον κόσμο που προσπαθούσε να δει από μια μικροσκοπική τηλεόραση το θέαμα, το οποίο εξελισσόταν δίπλα του ακριβώς.

κόσμος στιβάζεται προσπαθώντας να δει τους αγώνες από την τηλεόραση, ενώ στο βάθος, πίσω από τα κάγκελα, βρίσκονται οι αδιαπέραστες κερκίδες

Με το πέρας των αγώνων οι δρόμοι ξεχείλιζαν από κόσμο! Κάτοικοι από κάθε συνοικία πλημμύριζαν τα στενά, φορώντας μαντίλια με το έμβλημα τους, τραγουδώντας χαρούμενοι.

Ιδού και ένα χαρακτηριστικό βίντεο!

 

Όπως θα διακρίνατε στο βίντεο, παρέα με τους κατοίκους διέσχιζαν τους δρόμους και τα άλογα. Η παρουσία των δεύτερων γινόταν αισθητή με... ποικίλους τρόπους!

Στο μεταξύ εμείς γυρνούσαμε με ελαφρά καρδιά τα υπέροχα στενά της πόλης. Εδώ κι εκεί ξεπετάγονταν μαγαζάκια, με τα τραπέζια τους στον δρόμο και τα φανάρια να απαντούν στην λάμψη του ήλιου που έδυε...

Για άλλη μια φορά η λεπτομέρεια έκανε την διαφορά και τα πόμολα ξεχώριζαν!

Ενώ ο ήλιος έπεφτε, η θέα της πόλης γινόταν μαγευτική.

Είχε πια βραδιάσει, και ο κόσμος το είχε ρίξει στο γλέντι. Από παντού αντηχούσαν οι μουσικές και τα τραγούδια. Οι συνοικίες είχαν οργανώσει ξέφρενα φαγοπότια, όπως διακρίνετε και στις ακόλουθες φωτογραφίες. Κάθε μία στην δική της "γειτονιά".

Πόσο όμορφα και ξένα ταυτόχρονα φάνταζαν όλα αυτά σε μας, που έχουμε συνηθίσει στους αποξενωτικούς ρυθμούς της πόλης, στο άγχος και στην ένταση της καθημερινότητας μας! Ζήσαμε ένα συλλογικό γλέντι, όχι μιας μερίδας κόσμου ή ενός απομονωμένου μέρους, μα μιας πολιτείας ολόκληρης. Είδαμε νέους καβάλα σε ανοιχτά οχήματα να μεταφέρουν τρόφιμα και ποτά, όμορφες σερβιτόρες με δίσκους, είδαμε πλήθος κόσμου να κυκλοφορεί παιανίζοντας ύμνους, παιδιά να τρέχουν με σημαίες στα χέρια.

Όλοι γλεντούσαν, όλοι περνούσαν όμορφα, και η πόλη φάνταζε βγαλμένη από κάποια ουτοπική φαντασίωση.

Υπήρξε και η περισσότερο νεανική πλευρά της Σιένα - σε κάποιο μέρος ρυθμοί club αντηχούσαν ανάμεσα στα στενά, ενώ πλήθος νεολαίας γυρόφερνε εδώ κι εκεί.

Ορίστε και ένα κουνέλι, που ξεχώριζε σ' ένα μαγαζί, και το οποίο δεν παρέλειψα να αποθανατίσω ασφαλώς! Πίσω του ξεχωρίζουν οι θελκτικές γάμπες μιας γυναίκας. Το κουνέλι βρίσκεται στα πόδια της, που τόσο τ' αγαπάει, μα ταυτόχρονα μπροστά της - δεν την ακολουθεί ξωπίσω. Και ναι, ταυτίστηκα, αυτό είναι κουνέλι!

Να και ένα ακόμα μαγαζί, ανατολίτικης προέλευσης! "Κεμπάμ Άρρωστη", λέει. Άντε να πάρεις κεμπάπ σε μαγάζι με τέτοιο όνομα.

Όσο η νύχτα ξετύλιγε το πέπλο της, τόσο ερήμωναν οι δρόμοι...

Και φυσικά η ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιο υποβλητική...

Κάπως έτσι εγκαταλείψαμε την Σιένα και η έξοδος της ήταν όπως την βλέπετε, μια πύλη-κάστρο, όπως αρμόζει σε μια αυθεντική μεσαιωνική πολιτεία. 

Αφήνοντας την Σιένα ήταν λες και κάναμε ένα άλμα στον χρόνο. Τα κτίρια ήταν ξανά "κανονικά", τα αυτοκίνητα δέσποζαν εδώ κι εκεί. Σα να αφήναμε πίσω μας ένα μυθικό τοπίο.

Και για να μην παρουσιάζω μόνο τις εντυπωσιακές πλευρές, ορίστε, θαυμάστε παρκάρισμα στην περιοχή έξω από την πόλη. 

Η ώρα ήταν περασμένες 12 και, μετά από μια μάλλον περιπετειώδη νυχτερινή πορεία, καταλήξαμε στον σιδηροδρομικό σταθμό... Τρένα δεν υπήρχαν, τα πάντα έρημα.

Τι να κάναμε λοιπόν, αράξαμε εκεί, στις πλατφόρμες, μέχρι το ξημέρωμα, ο σταθμός όλος να μας ανήκει. Το τρένο που βλέπετε στην φωτογραφία ήταν ακινητοποιημένο. Όπως σχεδόν είχε ακινητοποιηθεί ο χρόνος το βράδυ εκείνο στη Σιένα, ταξιδεύοντας μας σε μια άλλη εποχή.

Το να περνάς 5 ώρες σε έναν έρημο σταθμό, περιμένοντας να πάρεις το πρώτο τρένο του γυρισμού, μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ταλαίπωρη διαδικασία, μ' αυτά και μ' αυτά όμως πέρασε η ώρα. Εκεί κοντά που περιμέναμε δέσποζε μια μηχανή από κείνες που βάζεις ένα κέρμα και παίρνεις διάφορα κουκλάκια δώρο. Το καταραμένο μηχάνημα, ανά εικοσάλεπτο, μέσα στην απανεμιά και απόλυτη σιγή της νύχτας, άρχιζε απότομα να παίζει κάτι τέκνο/ρέιβ μουσικές, από μόνο του, για λίγο και μετά σταμάταγε πάλι.

Ίσα για να σου πάει η ψυχή στην κούλουρη ένα πράγμα. Μα σκεφτείτε να είναι νύχτα, σ' ένα έρημο μέρος, να επικρατεί ολική σιγή, και ξαφνικά απ' το πουθενά να ξεπετάγονται μπιτάκια! Ιδού και χαρακτηριστικό βίντεο....

Τρίτη Μέρα - Φλωρεντία και Ουφίτσι




Επιστρέψαμε στο ξενοχοδείο γύρω στις 7 το πρωί, κάτι περισσότερο από την κατάσταση του πτώματος. Κοιμηθήκαμε για την εκπληκτική διάρκεια της... μίας ώρας και ξυπνήσαμε, έτοιμοι για μία ακόμα μέρα!

Τι να γίνει, έπρεπε να δούμε τα Ουφίτσι, την σημαντικότερη Πινακοθήκη της Φλωρεντίας! Πάμε λοιπόν, να μια ουρά.

ναι, αυτό είναι η ουρά για το μουσείο

Κάπως τα καταφέραμε και μπήκαμε μέσα. Εκεί απολαύσαμε ορισμένα από τα σημαντικότερα έργα της ιστορίας της ζωγραφικής, ξεκινώντας από τα μεσαιωνικά χρόνια, και φτάνοντας ως την περίοδο του Μπαρόκ...

Ανάμεσα σε άλλα είδαμε τον "Ευαγγελισμό" του Simone Martini...

Έναν από τους τρεις πίνακες της "Μάχης του Σαν Ρομάνο" του Paolo Uccello... (με τα χαρακτηριστικά του "πλαστικά αλογάκια" και την περίτεχνη, γεωμετρική χρήση της προοπτικής).

Το Δίπτυχο πορτραίτο του Δούκα και της Δούκισσας του Ουρμπίνο, του Πιέρο Ντε Λα Φραντζέσκα...

Την βάπτιση των Βερόκκιο και του νεαρού τότε μαθητή του, Λεονάρντο Ντα Βίντσι....

Μία από τις Μαντόνες του Φίλιππο Λίππι....

Τα αριστουργήματα του Μποτιτσέλλι, όπως την "Γέννηση της Αφροδίτης" και την "Άνοιξη"...

Το ιδιαίτερα προχωρημένο για την εποχή του "Απελευθέρωση της Ανδρομέδας" του Piero de Cosimo...

Την "Μέδουσα" του Καραβάτζιο....

Τους "Αδάμ και Ευά" του Lucas Cranach του πρεσβύτερου...

Και μία από τις χαρακτηριστικότερες Μαντόνες του Ραφαήλ....

Η θέα της γέφυρας από το μουσείο - της ίδιας που μιλήσαμε στην αρχή - ήταν εντυπωσιακή. 

Περισσότερο όμως και από τους πίνακες, και από την θέα, το ερέθισμα που μας... αναστάτωσε κυριολεκτικά ήταν εκείνο μιας επισκέπτριας του μουσείου, μιας νεαρής κοπέλας, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να έχει βγει από έναν πίνακα του Μποτιτσέλλι, τόσο όμορφη και εντυπωσιακή ήταν!

Έκανα απεγνωσμένες προσπάθειες μπας και την αποθανατίσω στα κρυφά, μα απέτυχα. Ω, πυρόξανθο μπουμπούκι, δαίμονα με την μορφή αγγέλου, ικανή να στοιχειώσεις όνειρα και να εμπνεύσεις σαν άλλη Μούσα ποιητές και καλλιτέχνες! Ποιός αφρός της θάλασσας σε πέταξε, ποιά μυθική έμπνευση σε γέννησε? Να γινόμουν το κοχύλι σου πάνω στο οποίο, σαν άλλη Αφροδίτη, θα σκαρφάλωνες, να σ' έπαιρνα στα κύματα της ακροθαλασσιάς, να' μουν άνεμος που γλυκά στα στήθια σου θα φύσαγε!

Μα τι ΜΑΝΑΡΙ που ήσουν, την τρέλα μου μέσα!!!

Δεν χρειάζονται φωτογραφίες αγαπητοί αναγνώστες, δείτε απλά την "Γέννηση της Αφροδίτης" του Μποτιτσέλλι και έχετε μια ξεκάθαρη εικόνα της...

Μεσημέρι-απόγευμα αράξαμε για καφεδάκι στην Πιάτσα Ντε Λα Λιμπερτά. Η σκέψη μου αρμένιζε πέρα μακριά...

Γυναίκες, γυναίκες, γυναίκες!!!

Ήταν παντού. Ήταν πολλές και ήταν καλές. Είχαν στυλ, είχαν άποψη. Ο λόγος για τις γυναίκες στην Ιταλία, για τις οποίες θα μιλήσω εκτενέστερα στο επόμενο, δεύτερο μέρος της ταξιδιωτικής μου ανασκόπησης! Γιατί, βλέπετε, υπάρχει και συνέχεια - ακολουθεί η Ρώμη, στην οποία, ως γνωστό, όλοι οι δρόμοι οδηγούν!

Ανάμεσα σε άλλα θα προβώ και στην Μεγάλη Σύγκριση: Ιταλίδες vs Ελληνίδες. Ποιές είναι οι καλύτερες? Αλλά θα συγκρίνω και με τις υπόλοιπες Ευρωπαίες γενικά, όσες έχω δει ως τώρα. Ένα κίνητρο παραπάνω λοιπόν για να διαβάσετε και την συνέχεια που ακολουθεί!

Προς το παρόν σας αφήνω με ορισμένες χαρακτηριστικές πόζες γυναικών στον δρόμο, από μπρος μα κι από πίσω...

Επόμενος σταθμός: Ρώμη. Τα λέμε σε καμιά βδομάδα πάλι!

Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα ~ Το Νταντά

Raul Hausmann - Dada-Cino, 1920

Wία νΕα σiΡά @phιεrομάΤω^ xεΚ1νΑει sTο κUneΛοΜπL0G!


Υποθέτω μπορέσατε όλοι να διαβάσετε - έστω και με λίγη δυσκολία - την πάνω πρόταση, η οποία διατηρεί το νόημα της παρά το παιχνίδισμα που έκανα με τα γράμματα! Υπάρχουν, βλέπετε, άφθονοι τρόποι να παίξει κάποιος με τα δεδομένα των λέξεων, να αναδιαμορφώσει την σειρά και το περιεχόμενο τους, και πάλι να  γίνονται κατανοητές στο τέλος. Ο εγκέφαλος μας είναι διαμορφωμένος ώστε να προσδίδει συνοχή και να τακτοποιεί σε γνωσιακά σύνολα πλήθος φαινομενικά αταίριαστων μεταξύ τους ερεθισμάτων, όπως για παράδειγμα την πάνω πρόταση, η οποία λίγο πολύ αναφέρει: Μία νέα σειρά αφιερωμάτων ξεκινάει στο κουνελοblog!

Αρχινώντας από σήμερα λοιπόν, θα κάνουμε μια πλούσια αναδρομή στην ιστορία της τέχνης του εικοστού αιώνα! Σε γενικές γραμμές θα ετοιμάζω από μια σχετική ανάρτηση κάθε μήνα. Θα δώσουμε έμφαση στην τέχνη του πρώτου μισού του αιώνα, η οποία ανάμεσα σε άλλα ονομάστηκε "τέχνη της πρωτοπορίας" και χάραξε μια εποχή. Δεν θα κινηθούμε με αυστηρή χρονολογική σειρά - επέλεξα αντί αυτού να ανακατέψω τα διάφορα καλλιτεχνικά κινήματα και να τα παρουσιάσω τυχαία - ή σχεδόν τυχαία!

Ας επιστρέψουμε στην αρχική μας πρόταση. Δίνει την αίσθηση του τυχαίου παιχνιδίσματος, ωστόσο κάθε γράμμα (ή σημείο) είναι προσεκτικά επιλεγμένο, ώστε να διατηρεί στο τέλος η πρόταση το νόημα της. Πίσω από την φαινομενική αταξία διατηρείται ένα συνεκτικό όλο. Παρά την εντολή που έδωσε ο μαέστρος στα όργανα της ορχήστρας να "παίξουν ελεύθερα", εκείνος εξακολουθεί να την διευθύνει, να οργανώνει την φαινομενική τους αταξία σε μια ολοκληρωμένη σύνθεση.

Theo van Doesburg's poster for a Dada soirée (1923)

Πολλές φορές η μοντέρνα τέχνη ισχυρίστηκε πως αφήνεται πλήρως στο παιχνίδι του τυχαίου, πως δεν υπάρχει σκοπός ή νόημα πίσω από τις εκδηλώσεις της. Αν σκεφτούμε εξάλλου τους εαυτούς μας, ίσως θυμηθούμε ορισμένες καταστάσεις κατά τις οποίες αισθανόμασταν πως δεν είχαμε έλεγχο στις πράξεις μας, πως λειτουργούσαμε σχεδόν ανακλαστικά, παραδομένοι στον αυθορμητισμό της στιγμής. Κάποια φορά που είχαμε μεθύσει ενδεχομένως.

Είναι όμως έτσι? Πρόκειται για απόλυτα τυχαίες κινήσεις, ή μήπως υπάρχει τελικά κάποιο σχέδιο πίσω τους, κάποιο νόημα - ένα αόρατο χέρι που διευθύνει την ορχήστρα? Η αρχική πρόταση δίνει την αίσθηση του τυχαίου, ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίες οι επιλογές των γραμμάτων της. Και είναι γνωστό πως ο μεθυσμένος λέει πάντα την αλήθεια...

Αν θελήσουμε να αφεθούμε σε έναν γνήσιο αυθορμητισμό, σε μια ολική παράδοση στις δυνάμεις του τυχαίου, θα χρειαστεί να απαλείψουμε κάθε υποψία λογικής, κάθε σκοπό, κάθε νοητικό ή συναισθηματικό περιορισμό, να γίνει η σκέψη μας σαν εκείνο το άγραφο, λευκό χαρτί, και να αρχίσουμε να ζωγραφίζουμε πάνω του, να πετάμε γράμματα, λέξεις, σημάδια, πινελιές, όλα στην τύχη, όπως μας έρχεται εκείνη την στιγμή! Σαν ένα μωρό, να απαλείψουμε κάθε ίχνος πολιτισμού και μάθησης!

Επιστρέφοντας στην αρχική μας πρόταση λοιπόν! Αν ήταν πραγματικά μια εκδήλωση τυχαίων, αυθόρμητων κινήσεων, θα έμοιαζε κάπως έτσι:

Σιθδφ! # εΕθεδ$Οων- δξδεθη%& ^ Νδ,()ΓΓρεμψ βεε:ασψ! δδδ(47&*νΚδετ!!@

Μια πρόταση χωρίς κανένα νόημα.

Υπήρξε λοιπόν ένα κίνημα, που φύτρωσε κατά την διάρκεια της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού αιώνα, το οποίο λίγο πολύ επεδίωξε να καταφύγει - για πρώτη φορά - στις δυνάμεις του τυχαίου και να γκρεμίσει κάθε αίσθηση νοήματος! Ένα κίνημα που είχε μοναχά έναν κανόνα, ο οποίος δήλωνε απερίφραστα: "δεν υπάρχουν πια κανόνες".

Δεν έχουμε παρά να διαπιστώσουμε αν και πόσο τελικά έμεινε πιστό στα λεγόμενα του... Για ελάτε λοιπόν μαζί μας!

Raoul Hausmann, fmsbwtözäu, poster poem, 1918

Νταντά, Νταντά, Ντα-Ντα!


Τριστάν Τζαρά: "Νταντά σημαίνει τίποτα"...



Βρισκόμαστε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '10, και ένας ρουμάνος καλλιτέχνης που είχε καταφύγει στην Ζυρίχη, ο Τριστάν Τζαρά (Tristan Tzara), μας εξηγεί πως μπορεί ο καθένας μας να γράψει ένα ποίημα. Ας ακολουθήσουμε τις συμβουλές του:

1) Παίρνεις μια εφημερίδα.
2) Παίρνεις ένα ψαλίδι.
3) Επιλέγεις ένα άρθρο στην έκταση εκείνη που θέλεις να έχει το ποίημα σου.
4) Κόβεις το άρθρο.
5) Κόβεις μία-μία όλες τις λέξεις που περιλαμβάνει το άρθρο και τις βάζεις σε μια τσάντα.
6) Την ανακατεύεις απαλά.
7) Παίρνεις ένα-ένα τα αποκόμματα από την τσάντα, και τα τοποθετείς πάνω στο χαρτί, το ένα δίπλα στο άλλο, με την σειρά που τα επέλεξες...

"'Και να λοιπόν που έχεις γίνει ποιητής, απόλυτα αυθεντικός και μάλιστα με μια ευαισθησία που είναι γοητευτική, αν και πέρα από την κατανόηση των ακαλαίσθητων!"

Francis Picabia - The Cacodylic Eye (L'Oeil cacodylate), 1921.

Κάπως έτσι γράφτηκαν τα πρώτα ντανταϊστικά ποιήματα, στα οποία σημασία έχει μόνο το τυχαίο! Αν θέλουμε μπορούμε όλοι να επιχειρήσουμε την γραφή ενός τέτοιου, λαμπερού έργου, χωρίς μάλιστα να χρειαστεί καν να καταφύγουμε στην μέθοδο της εφημερίδας! Εγώ, για παράδειγμα, επέλεξα την συγγραφή ενός ανάλογου ποιήματος κάνοντας κλικ στην επιλογή "random article" (τυχαία σελίδα) του wikipedia, και γράφοντας στη σειρά τις πρώτες δύο λέξεις που μου έβγαζε κάθε φορά! Με όριο τις 20 λέξεις, και επιλέγοντας να επαναλαμβάνω ορισμένες από αυτές (για να έχει μια κάποια μουσικότητα το αποτέλεσμα!) ας δούμε το... τελικό μας αριστούργημα:

Στλεγγίς κατάλογος πόλεων 
Γυναικισμός γυναικισμός
2795 Λεπάζ Θέμις Κολωνία
Μικρή Μαντίνεια
Αρχιδικαστής Σπετσοπούλας
Audi A7 Πιερ ντε Κοχλίας
Ντε κοχλίας ντε κοχλίας
Καθεδρικός ναός
Ναός

Αυτό ήταν! Πως σας φαίνεται το αριστούργημα μου? Δοκιμάστε να κάνετε κάτι αντίστοιχο λοιπόν!

Κατ' ανάλογο τρόπο, λένε, προέκυψε η λέξη "νταντά". Άνοιξαν ένα λεξικό, επέλεξαν τυχαία με το δάχτυλο τους, και έπεσαν στην λέξη "αλογάκι" ("dada" στα γαλλικά σημαίνει αλογάκι)! Το αλογάκι λοιπόν θα γινόταν η επίσημη ονομασία του νέου κινήματος!

Μια εναλλακτική εκδοχή της προέλευσης του όρου αφορά την συχνή χρήση της λέξης "da da", από τους ιδρυτές Τριστάν Τζαρά και Μαρσέλ Γιανκό (Marcel Janco), το οποίο da, φυσικά, στα ρουμάνικα σημαίνει "ναι".

Μια λέξη απαλλαγμένη από βαρύγδουπα ονόματα λοιπόν, ένα νόημα που τείνει περισσότερο στο μη-νόημα, στο ά-λογο, κατ' αντίστοιχο τρόπο με το "αλογάκι" που χρίστηκε ο νονός του νέου αυτού καλλιτεχνικού μωρού! Μπορούμε εξάλλου να κάνουμε την αντιστοιχία με την παιδική ηλικία και τον αυθορμητισμό της. Ποτέ άλλοτε η τέχνη δεν είχε αφεθεί τόσο πολύ στο ελεύθερο παιχνίδισμα της παιδικότητας, όσο στα χρόνια του νταντά!

Kurt Schwitters - The Painting Collage Das Undbild, 1919 (The And-Picture)

Τα Χρόνια του Πολέμου



Όλοι έχουμε περάσει δύσκολες καταστάσεις στη ζωή μας. Ενδεχομένως να είχαμε επιθυμήσει να γινόταν, με έναν μαγικό τρόπο, να "σβήσουν όλα", να μπορούσαμε να κάνουμε "μια νέα αρχή", ένα ξεκίνημα από το μηδέν. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατο - εξάλλου στην πορεία ίσως διαπιστώσουμε πως οι δυσκολίες μας έκαναν καλύτερους, συνέβαλαν ώστε να δούμε τα πράγματα από μια νέα οπτική γωνία.

Σκεφτείτε λοιπόν μια αντίστοιχη κατάσταση, μα για το σύνολο της ανθρωπότητας, έτσι όπως είχε εντυπωθεί στο συλλογικό της ασυνείδητο, εκεί στα χρόνια της δεκαετίας του 10. Το 1914 ξέσπασε ο μεγαλύτερος πόλεμος που είχε δει ως τότε ο άνθρωπος. "Μεγάλο Πόλεμο" τον αποκάλεσαν, η διάρκεια του θα έφτανε τα τέσσερα χρόνια, οι νεκροί θα άγγιζαν πρωτόγνωρα ύψη και το τραύμα που θα επέφερε στην παγκόσμια ψυχή θα ήταν βαθύτερο από ποτέ. Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο με το πέρας του. Αυτοκρατορίες θα κατέρρεαν, κοινωνικά συστήματα θα έπεφταν, νέα κράτη θα σχηματίζονταν, μια καινούργια εποχή θα ανέτειλε - ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος θα σηματοδοτούσε το πέρασμα στη σύγχρονη μαζική κοινωνία.

Το Νταντά ξεπήδησε από τις στάχτες του πολέμου. Ήταν η παλινδρόμηση στην παιδική ηλικία και στην αθωότητα της, μα και μια ριζοσπαστική μορφή αντίδρασης. Διακήρυττε την καταφυγή στο ά-λογο, αντανακλώντας τον παραλογισμό της μαζικής ανθρωποσφαγής, μα πηγαίνοντας κόντρα σε αυτήν. Ο εργαλειακός νους είχε αποτύχει - ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε την νόηση του στα πλαίσια της καταστροφής, σχεδίαζε όπλα και επιθέσεις, η λογική εξυπηρετούσε τον σκοπό της δύναμης, είχε μετατραπεί σε υπηρέτη που έσκυβε ευλαβικά το κεφάλι στους αφέντες, στο φονικό ζεύγος του Εθνικισμού και της Επέκτασης. Στον ψυχρό, ορθολογικό υπολογισμό της μαζικής καταστροφής πήγε κόντρα το Νταντά, προτάσσοντας το ελεύθερο, το αυθόρμητο, το μη-νόημα σε μια εποχή που είχε χάσει κάθε νόημα.

Ο ορθός λόγος είχε αποτύχει. Ζήτω το Νταντά!

Dada poster, by Marcel Janco

Ήδη από τα μισά του 19ου αιώνα η τέχνη είχε προκαλέσει με τις καινοτομίες και τα νεωτεριστικά κινήματα της. Η αρχή είχε γίνει με τον ιμπρεσσιονισμό, για να ακολουθήσουν ο εξπρεσσιονισμός, ο κυβισμός, ο φοβισμός και άλλα. Το Νταντά ωστόσο ξεχώριζε ανάμεσα τους, όντας περισσότερο "αντι-κίνημα", και "αντι-τέχνη". Υπήρξε εξάλλου η πρώτη μορφή τέχνης που γεννήθηκε καθαρά από αντίδραση σε ένα συλλογικό καταστροφικό γεγονός - αν δεν είχε υπάρξει ο Μεγάλος Πόλεμος, δεν θα είχαμε Νταντά.

Κατ' αντίστοιχο τρόπο με τους εαυτούς μας, όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και επιθυμούμε να κάνουμε ένα "νέο ξεκίνημα", έτσι έκανε και το Νταντά... Στη σκιά του πολέμου θέλησε να δημιουργήσει μια λευκή σελίδα, πάνω στην οποία θα γράφαμε ξανά - όχι με σχέδιο ή σκοπό, μα ελεύθερα, αυθόρμητα, σα να ξεκινάμε πάλι απ' την αρχή...

Cabaret Voltaire



Εκεί, στη Ζυρίχη, δέσποζε το Cabaret Voltaire. Η Ελβετία υπήρξε από τις λίγες χώρες της Ευρώπης που δεν κατέφυγε στην περιπέτεια του πολέμου, και δεν είναι καθόλου τυχαίο που το αντιπολεμικό Νταντά αναπτύχθηκε εκεί.

Το συγκεκριμένο καμπαρέ λοιπόν συγκέντρωνε άφθονες από τις καλλιτεχνικές προσωπικότητες των καιρών, ανάμεσα τους και αρκετούς μετανάστες από χώρες της εμπόλεμης Ευρώπης. Οι ρουμάνοι Τριστάν Τζαρά και Μαρσέλ Γιανκό ήταν ανάμεσα τους, καθώς και ο Γερμανός Χούγκο Μπαλ (Hugo Ball), o γαλλο-γερμανός Ζαν Αρπ (Jean Arp), η Ελβετίδα Σοφί Τόιμπερ (Sophie Taeuber) και ο Γερμανός Χανς Ρίχτερ (Hans Richter).

Το Cabaret Voltaire

Κοινός συνδετικός κρίκος όλων τους ήταν η απέχθεια για τον πόλεμο που καταδυνάστευε τις πατρίδες τους, η εναντίωση τους στον εθνικισμό και την αστική τάξη που ήταν υπεύθυνη για την μαζική καταστροφή. Κατ' αντιστοιχία με τα "τυχαία ποιήματα" και την μέθοδο παρασκευής τους, θα λεγε κανείς πως ήθελαν να ρίξουν όλα τα τραπουλόχαρτα της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων, να τα ανακατέψουν, να αναταράξουν τις παραδεκτές αξίες των ευυπόληπτων αστών, των ίδιων που είχαν ωθήσει τον κόσμο στο αδιέξοδο του πολέμου. Επιθυμούσαν να προκαλέσουν, μα και να ξεκινήσουν τα πάντα απ' την αρχή.

Ένα απόγευμα του Ιουνίου, έτος 1916, ο Χούγκο Μπαλ ξεπρόβαλε στην σκηνή του Cabaret Voltaire ντυμένος εντελώς αλλοπρόσαλλα, σε ένα χάρτινο κοστούμι, και έδωσε μια παράσταση αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις που θα προκαλέσει στον κόσμο. Το Νταντά είχε γεννηθεί.

O Hugo Ball στο χάρτινο κοστούμι του

Την ίδια περίοδο ο Μπαλ συνέταξε το Ντανταϊστικό Μανιφέστο, τονίζοντας την απαρέσκεια του για όλες εκείνες τις φιλοσοφίες και τα κινήματα που θεωρούσαν πως κατέχουν την "απόλυτη αλήθεια". Λίγο καιρό μετά έγραψε το ποίημα του "Karawane", απαρτιζόμενο πλήρως από λέξεις δίχως νόημα.

Το νόημα του ποιήματος εδράζεται στην έλλειψη νοήματος του.

Η απουσία νοήματος θα γινόταν η βασική "αρχή" του Ντανταϊσμού. Ο Μπαλ ονόμαζε το έργο του "ποίηση ήχων" (sound poetry) - σημασία δεν είχε πια το νόημα, μα οι ήχοι των λέξεων, και η μεταξύ τους σύνδεση. Υπήρχε εξάλλου μια πολιτική χροιά σε όλα αυτά: η καθιερωμένη, κοινώς παραδεκτή γλώσσα, ήταν η γλώσσα των διεφθαρμένων πολιτικών και των παρηκμασμένων δημοσιογράφων, η εκφυλισμένη γλώσσα του πολέμου. Οι λέξεις έπρεπε να απελευθερωθούν από το στενό περιοριστικό τους πλαίσιο, να ανακτήσουν την ελευθερία τους.

Μπορείτε αν θέλετε να πάρετε μια γεύση αυθεντικής μελοποιημένης ηχητικής ποίησης κάνοντας κλικ εδώ! Απαγγέλει-τραγουδάει ο Kurt Schwitters, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νταντά, για το έργο του οποίου θα μιλήσουμε παρακάτω. Αν αυτό που ακούσετε σας φανεί ακατανόητο ή και αλλοπρόσαλλο, να είστε σίγουροι πως ήταν τέτοιος ο σκοπός του!

To Cabaret Voltaire δέσποζε στο "1" της οδού Spiegelgasse - υπάρχει ακόμα εκεί, ως τουριστικό πλέον αξιοθέατο. Λίγο παραπέρα, στην ίδια οδό, έμενε παροδικά τότε ένας κύριος με το όνομα Βλαντιμίρ Ιλίτς Ουλιάνοφ. Ο κόσμος όμως τον γνώριζε με το όνομα Λένιν. Λέγεται πως ο συνιδρυτής του νταντά, Τριστάν Τζαρά, και ο Λένιν είχαν παίξει ουκ ολίγες παρτίδες σκάκι, εκεί, στα τραπεζάκια του Cabaret Voltaire, τα απογεύματα που σχόλαζε ο κόσμος από τον άχθο του πολέμου. Οι δρόμοι τους έμελε να χωρίσουν στη συνέχεια - όταν όμως έγινε ο επανάσταση των μπολσεβίκων στη Ρωσία, έναν χρόνο μετά, λένε πως ο Τζαρά χαιρέτησε με ενθουσιασμό το γεγονός.

Μάσκα-Πορταίτο του Tzara, από τον Marcel Janco, 1919

Ο Τριστάν Τζαρά υπήρξε ένας από τους βασικότερους σημαιοφόρους του νέου στυλ. Ήδη αναφερθήκαμε στην μέθοδο του για κατασκευή ποιημάτων! Ανάμεσα σε άλλα, ενδιαφερόταν για την αφρικανική ποίηση. Σταδιακά ενσωμάτωσε στοιχεία αφρικανικών ποιημάτων στα δικά του έργα, συνδυασμένα με αποσπάσματα από εφημερίδες, φράσεις ή ομάδες γραμμάτων που παρέπεμπαν σε ήχους, προσδίδοντας στο τέλος μια κάποια αίσθηση από αφρικανική διάλεκτο. Στην πορεία ο δρόμος θα έφερνε τον Τζαρά στο Παρίσι, όπου θα μετέδιδε με ενθουσιασμό το πνεύμα της νέας αυτής αντι-τέχνης.

Τα αποσπάσματα και τα κολλάζ έμελλε να ενσωματωθούν στο νέο στυλ και να γίνουν ένα με αυτό, κάτι που έγινε φανερό στην εικαστική μορφή που έλαβε το Νταντά από τους γερμανούς καλλιτέχνες. Και εδώ ερχόμαστε στο αγαπημένο μου κομμάτι του Ντανταϊσμού.

Dada Siegt του Raul Hausmann

Γερμανία - Πόλεμος και Επανάσταση



Η Γερμανία υπήρξε μία από τις χώρες-επίκεντρα του πολέμου, καθώς και εκείνη που ανέδειξε όσο καμία άλλη τις αντιφάσεις της νέας εποχής που ανέτειλε: από τη μία ο εθνικισμός και ο μιλιταρισμός, από την άλλη η επανάσταση και η τέχνη. Και αν η εξέλιξη της Γερμανίας μετά τον πόλεμο θα παρέσυρε την ανθρωπότητα σε έναν από τους μεγαλύτερους της εφιάλτες, εκείνον του ναζισμού και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, για ένα διάστημα, στα χρόνια της δεκαετίας του '20, η χώρα θα έπαιρνε ανάσες και θα παρέδιδε ορισμένα από τα λαμπρότερα πολιτιστικά έργα του αιώνα.

Στα τέλη της δεκαετίας του '10, εξάλλου, ο επαναστατικός αναβρασμός ήταν διάχυτος και η Γερμανία υπήρξε το επίκεντρο των εξελίξεων. Πολλοί θεωρούσαν πως θα ακολουθούσε το παράδειγμα της Ρωσίας, στην οποία πρόσφατα είχε ανατραπεί το παλαιό καθεστώς, παραχωρώντας τη θέση του στους Μπολσεβίκους.

Τα πράγματα τελικά δεν θα ακολουθούσαν τον δρόμο της επανάστασης, ωστόσο η τέχνη σαφώς επηρεάστηκε από τις εξελίξεις. Το Νταντά ευδοκίμησε στην Γερμανία, έχοντας ως επίκεντρο το Βερολίνο και την Κολωνία, και αναδεικνύοντας ορισμένους από τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτού του στυλ - αν και η λέξη "στυλ" είναι παραπλανητική για ένα κίνημα που θέλει να μην περιορίζεται σε συμβάσεις και κανόνες!

Ενώ στην Ζυρίχη το Νταντά τόνιζε τον αρνητικό ρόλο της τέχνης, την αντίδραση σε κάθε μορφή νοήματος και στις καθιερωμένες αξίες της αστικής τάξης, στην Γερμανία πήγε ένα βήμα παραπέρα. Ακόμα πιο ριζοσπαστικό και πολιτικοποιημένο, το νταντά στην Γερμανία θα στραφεί όχι μόνο ενάντια στον εθνικισμό και στον πόλεμο, μα θα δει με θετικό τρόπο το αναδυόμενο κομμουνιστικό κίνημα και συχνά θα ενώσει τη φωνή του με αυτό. Γερμανοί ντανταϊστές θα ενώσουν τη φωνή τους με τους Σπαρτακιστές που πολεμούσαν το 1919 στα οδοφράγματα, ενώ ένας εκ των ιδρυτών του γερμανικού Νταντά, ο Γιοχάνες Μπάαργκελντ (Johannes Βaargeld) θα συμμετείχε ενεργά στα κομματικά σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά δρώμενα των καιρών.

1920: Η Έκθεση Νταντά στο Βερολίνο

To 1920 οργανώθηκε στο Βερολίνο η πρώτη Διεθνής Έκθεση Νταντά. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες και διοργανωτές οι γερμανοί George Grosz, Kurt Schwitters, John Heartfield και Max Ernst - όλοι πρωτοπόροι του νέου στυλ, που στην πορεία θα συνέδεαν το όνομα τους και με άλλα κινήματα τέχνης.

Ο πόλεμος είχε μετατρέψει σε θρύψαλα τις ανθρώπινες αξίες. Ο αστικός πολιτισμός είχε γίνει ένας συρφετός από κομμάτια, αποκόμματα σαν εκείνα που βρίσκει κάποιος στα σκουπίδια. Με αυτά τα θρύψαλα ο Κουρτ Σβίτερς (Kurt Schwitters) θα παρέδιδε ορισμένα από τα διαχρονικότερα - και ομορφότερα από αισθητική άποψη - έργα του ντανταισμού. Ο Σβίτερς εκτόξευσε σε μεγαλειώδη ύψη την τέχνη του κολλάζ. Δουλεύοντας με κόλλα και ψαλίδι, παίρνοντας κομμάτια από εφημερίδες, περιοδικά, χρησιμοποιημένα εισιτήρια και άλλα κατάλοιπα της αστικής καθημερινότητας, αναλώσιμης και πεταμένης όλης στα σκουπίδια, ο Σβίτερς τα συνέθεσε δίνοντας μας μοναδικά έργα.

Merz του Kurt Schwitters

Και αν δεν υπήρξαν και τόσο τυχαία - όπως είπαμε στην αρχή, το εντελώς τυχαίο συχνά είναι χαώδες, ενώ τα έργα του Σβίτερς ξεχειλίζουν συνθετικής ομορφιάς και μιας αίσθησης αλληλουχίας - η ουσία είναι πως ήταν μεστά νοήματος: αυτά ήταν τα υπολείμματα του αστικού πολιτισμού, παρμένα από τα σκουπίδια και δουλεμένα απ'την αρχή ξανά.

Ο Σβίτερς θα τους έδινε την ονομασία: merz. Η λέξη προέρχεται από την γερμανική "commerz" που σημαίνει εμπόριο - και αυτό δεν είναι τυχαίο, όχι. Ιδού τα θραύσματα του εμπορίου, τα αποκόμματα του, όταν έχουν χάσει πια την ανταλλακτική τους αξία, όταν παύουν να χρησιμεύουν ως αναλώσιμα προιόντα, προιόντα με ημερομηνία λήξης. Τώρα πια μπορούν να γίνουν τέχνη! Τώρα πια γίνονται αιώνια!

Η κριτική της αστικής τάξης ήταν ανελέητη. Oι George Grosz και Raoul Hausmann θα παρέδιδαν με την τεχνική του κολλάζ και του φωτομοντάζ εικόνες που παρουσίαζαν τα καθώς πρέπει πρόσωπα της εποχής απογυμνωμένα από τα στεφάνια των παραδεκτών αξιών. Το "Θύμα της Κοινωνίας" του Grosz, και ο "Κριτικός Τέχνης" του Hausmann, είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά τους έργα.

Πάνω: George Grosz, A Victim of Society, 1919. Kάτω: Raoul Hausmann, The Art Critic, 1919-20

Οι ντανταιστές κριτίκαραν εξάλλου την αυξανόμενη μηχανοποίηση των καιρών. Το θέμα της μηχανής υπήρξε ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενο, συναντώντας άφθονες αντιδράσεις και ανάμεσα στον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής, από τον φρενήρη ενθουσιασμό (για παράδειγμα η εμμονή με τις μηχανές των Φουτουριστών), μέχρι την άρνηση. Ο ντανταϊσμός ωστόσο αντιμετώπιζε με αυξανόμενη επιφύλαξη την διαβρωτική δύναμη της καπιταλιστικής, μηχανοποιημένης κοινωνίας, ικανής να μετατρέψει τα μέλη της σε αυτόματα, ρομπότ στην υπηρεσία της συνεχούς παραγωγής και του κέρδους.

Μια εναλλακτική ματιά στο "Μηχανικό Κεφάλι" του Hausmann συνδέεται με τον μαρξισμό και την φιλοσοφία του διαλεκτικού υλισμού - ή μια ερμηνεία της, αρκετά μηχανιστική θα λέγαμε. Σύμφωνα με αυτήν, οι ανθρώπινες ιδέες παράγονται σε συνάρτηση με την υλική, κοινωνικά κατασκευασμένη πραγματικότητα, εκπορεύονται από αυτήν, συνιστούν παράγωγα της. Οι ιδέες λοιπόν δεν προηγούνται της ύπαρξης, δεν τοποθετούνται πάνω από αυτήν, μα συνιστούν προιόντα της υλικής πραγματικότητας. Οι εξωτερικές δυνάμεις καθορίζουν τον άνθρωπο, ο οποίος, στην ακραία εκδοχή της, δεν είναι παρά ένα παράγωγο τους. Ένα μηχανικό κατασκεύασμα (σύμφωνα πάντα με μια περισσότερο ακραία ερμηνεία της υλιστικής φιλοσοφίας).

Πάνω: Raoul Hausmann, Mechanical Head (Spirit of Our Age), 1920
Κάτω: L'Enfant carburateur -- (The Child Carburator) του Francis Picabia, ο οποίος είχε ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τις μηχανές

Ο πόλεμος είχε εξάλλου συνταράξει τόσο πολύ τις συνειδήσεις, που δέσποζε ως θέμα και στα περισσότερο παραστατικά έργα της εποχής. Ξεχωρίζουν τα ανεπανάλητα έργα κοινωνικής κριτικής του Otto Dix, ο οποίος συνέδεσε το όνομα του με το κίνημα του Νταντά, και στην πορεία θα πρωτοστατούσε στο απορρέον (μα περισσότερο ρεαλιστικό) κίνημα της Νέας Αντικειμενικότητας (για την οποία θα μιλήσουμε σε ένα από τα μελλοντικά μας αφιερώματα!). Οι "Χαρτοπαίχτες Παράλυτοι Πολέμου" του Dix συνδυάζει στοιχεία από την τέχνη του Νταντά (τα κολλάζ) με το στυλ που θα γινόταν χαρακτηριστικό του Dix στη συνέχεια, τα παραμορφωμένα, σε στυλ καρικατούρας, πρόσωπα.

Πάνω: Skat Players (later titled Card-Playing War Cripples, 1920. Κάτω:  The Electric Tram, 1919. Του Otto Dix

Ένα από τα επίκεντρα του Νταντά υπήρξε η Κολωνία. Υπό βρετανική κατοχή από το 1918 ως το 1926, δέκα ολόκληρα χρόνια, βίωσε όσο ελάχιστα μέρη την συλλογική ταπείνωση στην οποία επέβαλαν τη Γερμανία οι σύμμαχοι, μετά τον Πόλεμο. Το Νταντά της Κολωνίας υπήρξε βαθύτατα ανατρεπτικό. Εν έτει 1920, οι Max Ernst, Jean Arp και Johannes Baargeld διοργάνωσαν από κοινού μια άκρως αμφιλεγόμενη έκθεση, στον χώρο μιας παμπ: Οι επισκέπτες καλούνταν να βαδίσουν ανάμεσα σε πλήθος από ουρητήρια, ενώ μια γυναίκα ενδεδυμένη σε θρησκευτική ενδυμασία τους διάβαζε άσεμνη, χυδαία ποίηση.

Οι αντιδράσεις ήταν πολλές. Η αστυνομία έκλεισε την έκθεση, παροδικά ωστόσο. Το Νταντά είχε πετύχει τον στόχο του.

Ο σημαντικότερος ίσως εκπρόσωπος του Νταντά της Κολωνίας ήταν ο Max Ernst. Mέσα από τα έργα του στηλιτεύεται η παραδεκτή ιεραρχία και τάξη των πραγμάτων, ενώ παράλληλα επιδιώκεται μια στροφή στις ά-λογες πτυχώσεις του νου και της ψυχής, μια καταφυγή στο ασυνείδητο. Το τελευταίο θα σηματοδοτούσε μια ριζική στροφή της τέχνης, στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '20, γεννώντας το κίνημα του σουρεαλισμού.

Ο Ernst θα σηματοδοτούσε τη γέφυρα από το ένα στυλ στο άλλο. Τα ακόλουθα έργα του εντάσσονται στην ντανταϊστική περίοδο του. Έργα που χρωστάνε πολλά στην τεχνική του κολλάζ, πηγαίνουν ωστόσο ένα βήμα παραπέρα, διεισδύοντας σταδιακά στον ρευστό κόσμο των ονείρων και του ασυνείδητου...

Πάνω: 1 Copper Sheet 1 Zinc Sheet 1 Rubber Cloth... or Two Ambiguous Figures, 1920. Kάτω: Celebes (Célèbes) or The Elephant of Celebes. (Der Elefant von Celebes), 1921. Tου Max Ernst

Οι Γυναίκες του Νταντά



Παρά τις διακηρύξεις τους περί ελευθερίας και ισότητας, οι περισσότεροι από τους ιδρυτές του Νταντά αντιμετώπιζαν με επιφύλαξη την θέση της γυναίκας στο κίνημα τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Hannah Hoch, της σημαντικότερης ίσως γυναίκας εκπροσώπου του. Η Hoch, παρέα με τον Raoul Hausmann (με τον οποίο είχαν μια ιδιαίτερα στενή σχέση), υπήρξε από τις πρωτοπόρους του φωτομοντάζ. Τα κολλάζ της ξεχειλίζουν ευρηματικότητα και διάθεση κοινωνικής κριτικής, εμποτισμένης επιπρόσθετα από ένα στοιχείο πρώιμου "φεμινισμού".

Η Hanna Hoch

Οι άντρες συνοδοιπόροι της στο κίνημα του Νταντά, ωστόσο, δεν την αποδέχονταν ως ίση. Σύμφωνα με τον Hans Richter, η συμβολή της Hoch στηριζόταν κυρίως στα "σάντουιτς, την μπύρα και τον καφέ που κατόρθωνε να τους εφοδιάζει, παρά την έλλειψη χρημάτων". Ο Hausmann την προέτρεπε να πιάσει κάποια δουλειά για να τον στηρίζει οικονομικά.

Τα πάνω δεν απέτρεψαν την Hoch να παράγει ορισμένα από τα διαχρονικότερα έργα στην ιστορία του Νταντά, ισάξια πέρα για πέρα με τα έργα των αντρών συναδέλφων της και να αποκτήσει ίδια αναγνώριση με αυτούς. Στο έργο της "Da-Dandy" εκθέτει εξάλλου την υποκρισία των συναδέλφων της, κάτι που φαίνεται από τον τίτλο του και μόνο.

Πάνω: Da-Dandy, 1919. Κάτω: Cut with the Kitchen Knife through the Last Weimar Beer-Belly Cultural Epoch in Germany, 1919-1920. Tης Hannah Höch

Υπήρξαν ορισμένες ακόμα σημαντικές γυναίκες εκπρόσωποι του Νταντά, όπως οι Sophie Tauber, η γαλλίδα Suzanne Duchamp (αδερφή του Marcel Duchamp), η αμερικανίδα Beatrice Wood, και η Baroness Else von Freytag-Loringhoven (εν συντομία: Έλσε!). Η Else προκάλεσε πολύ κόσμο της εποχής με τα ποιήματα της!

Πάνω: Sophie Taueber-Arp with Dada-Head, 1920. Kάτω: Suzanne Duchamp - Broken and Re-Established Multiplication (Multiplication brisée et rétablie), 1918-19.

Νέα Υόρκη και η Τέχνη του Έτοιμου Αντικειμένου




Ως τώρα μιλήσαμε για πολλούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του Νταντά, δεν έχουμε αναφερθεί όμως στον άνθρωπο που έχει δώσει τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα αυτού του στυλ. Ο λόγος φυσικά για τον γάλλο Μαρσέλ Ντυσάν! (Marcel Duchamp, αν το "Ντυσάν" σαν φαντάζει υπερβολικά γαλλικό για τα γούστα σας, μπορείτε να τον λέτε και Ντουσάμπ!). Ο Ντυσάν είναι ο δημιουργός - ή, πιο σωστά, ο εμπνευστής - της περιβόητης "Κρήνης", ενός από τα διαχρονικότερα έργα μοντέρνας τέχνης, γνωστό λίγο πολύ σε όλους όσους έχουν ασχοληθεί έστω και επιφανειακά με αυτήν.

Η περίφημη "Κρήνη"

Η "Κρήνη" (ή "Πηγή") δεν είναι παρά ένα ουρητήριο. Ένα κοινό ουρητήριο, στο οποίο ο Ντυσάν πρόσθεσε απλά την υπογραφή "R.Mutt" και το παρουσίασε, έτσι "σκέτο", μπροστά στο άφωνο κοινό της εποχής. Τα ερωτήματα ξεπρόβαλαν αμέσως: Είναι αυτό τέχνη?

Δεν ήταν η πρώτη φορά που επέλεγε να παρουσιάσει κάτι αντίστοιχο ο Ντυσάν. Η αρχή είχε γίνει πριν ακόμα γεννηθεί το Νταντά, εν έτει 1913, όταν παρουσίαζε τον "Τροχό Ποδηλάτου" του. Ένας απλός τροχός, γερμένος ανάποδα, που γέννησε ουκ ολίγες απορίες στους επισκέπτες της έκθεσης. Μα τι είναι πάλι τούτο?

Τον καιρό εκείνο ο Ντυσάν είχε ήδη αναγνωριστεί ως ένας από τους σημαντικότερους και πλέον καινοτόμους μοντέρνους καλλιτέχνες. Ανάμεσα σε άλλα μας είχε δώσει έργα που ανήκαν στον χώρο της ιμπρεσσιονιστικής, κυβιστικής και φουτουριστικής ζωγραφικής. Το 1915, παρέα με τους Francis Picabia και Jean Crotti, πήρε το καράβι για Νέα Υόρκη. Εκεί θα στέριωνε η νέα τέχνη τους (ή αν προτιμάτε, η "νέα αντίληψη τους για τα πράγματα"), που θα συνδεόταν σταδιακά με το αναδυόμενο στην πολεμοχαρή Ευρώπη ντανταιστικό στυλ.

Η Νέα Υόρκη παρουσίαζε πολλά κοινά με την Ζυρίχη, την γενέτειρα του Νταντά. Πέρα από καλλιτεχνικό κέντρο, συνιστούσε και καταφύγιο για πλήθος μεταναστών και ανθρώπων του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου, οι οποίοι είχαν καταφύγει εκεί για να γλιτώσουν από την λαίλαπα του πολέμου.

Το 1917 ο Ντυσάν παρουσίασε την Κρήνη η οποία συνιστούσε απλά μέρος από τα περίφημα "ready-mades" του: Έτοιμα, καθημερινά αντικείμενα, χωρίς την παραμικρή επεξεργασία, παραθέτονται αυτούσια ως τα αριστουργήματα της νέας εποχής. Η Τέχνη πέθανε, ζήτω η Τέχνη! Κι όμως, υπήρχε ένα βαθύτερο νόημα, που συνιστά και τον βασικό συνδετικό κρίκο με το κίνημα του ντανταϊσμού. Ο Ντυσάν υπήρξε εξίσου πολιτικοποιημένος με τους λοιπούς εκπροσώπους του νέου στυλ. Πίσω από το φαινομενικά κενό νοήματος έργο του, δέσποζε μια εναλλακτική ερμηνεία της πραγματικότητας, πέρα ως πέρα κριτική της αστικής μυθοπλασίας και κουλτούρας.

Paul Citroen - Metropolis - 1923

Σε μια εποχή που κάθε τι έτεινε να μετατραπεί σε εμπόρευμα, η τέχνη φάνταζε απογυμνωμένη από την καθιερωμένη, αισθητική αξία της. Ο κοινός ορθός λόγος και η παραδεκτή αισθητική εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της πολεμοχαρούς αστικής τάξης. Τα πάντα είχαν ως μέτρο της αξίας τους το χρήμα. Κάτι αξίζει μόνο αν κοστίζει. Η ανταλλακτική αξία των προιόντων (η αξία που έχουν ως εμπορεύματα) καταλήγει να εκμηδενίζει την αληθινή αξία τους, ως πράγματα που μας χαρίζουν ευχαρίστηση ή όφελος.

Και φυσικά αυτό ισχύει - όσο ποτέ άλλοτε - και για την τωρινή εποχή μας: Τα πάντα είναι εμπόρευμα. Σημασία έχει ό,τι κοστίζει, ό,τι μπορεί να πουληθεί και να αγοραστεί και η αξία του μετριέται μόνο σε χρήμα. Τι και αν μια ορισμένη τσάντα ή ένα παντελόνι εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό στο τέλος. Η ακριβότερη τσάντα, το ακριβότερο παντελόνι, είναι "καλύτερα". Όσο ακριβότερα, τόσο το καλύτερο.

Hannah Hoch - Dolls - 1916

Από την στιγμή λοιπόν που η εμπορική, καταναλωτική αξία, φτάνει να ορίζει την αληθινή αξία ενός προιόντος, γιατί να μην γίνει το αντίστροφο? Γιατί να μην ορίζεται η αισθητική αξία των αντικειμένων από το απλό γεγονός και μόνο πως συνιστούν έτοιμα εμπορεύματα? Κάθε τι που πωλείται και παράγεται σε μαζικές δόσεις μπορεί να ιδωθεί πλέον σαν έργο τέχνης!

Έτσι λοιπόν τα μαζικά παραγόμενα προιόντα του αδηφάγου αστικού πολιτισμού μπορούν να μετατραπούν στα καλλιτεχνήματα της νέας εποχής. Μια ρόδα ποδηλάτου. Ένα μπουκάλι. Μια καρέκλα. Η τέχνη είναι περιττή, υπάρχει μόνο το εμπόρευμα - η τέχνη είναι το εμπόρευμα!

Κατ' αντίστοιχο τρόπο, ο Κουρτ Σβίτερς στην Γερμανία συνέθετε έργα από αποκόμματα εφημερίδων, εισιτηρίων και περιοδικών - θραυσμάτων πεταμένων στα σκουπίδια. Τα έτοιμα αντικείμενα του Ντυσάν δεν γίνεται να αγοραστούν ή να πωληθούν στα καταστήματα - μια ρόδα ποδηλάτου είναι "άχρηστη" από μόνη της. Πεταμένες εφημερίδες, κομμένα μπουκάλια, ένα ουρητήριο, μια ρόδα... τα αποκόμματα του εμπορικού πολιτισμού, τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν την καθημερινότητα όλων μας (θα πάμε τουαλέτα, θα διαβάσουμε τα νέα, θα πιούμε, θα φάμε), εκείνα που έχουν φτάσει να ορίζουν τη ζωή μας, μετατρεπόμενα πια σε εμπορεύματα, έτοιμα να καταναλωθούν και να πεταχτούν μετά στον κάλαθο των αχρήστων.

Αυτή είναι η τέχνη του αστικού πολιτισμού, βγαλμένη πια απ'τα σκουπίδια, τοποθετημένη στο βάθρο!

Marcel Duchamp L.H.O.O.Q., 1919

Και αυτή υπήρξε η μεγάλη πρωτοπορία του Νταντά, το οποίο ξεκίνησε ως μια αντίδραση στον πόλεμο και μια στροφή στις δυνάμεις του α-λόγου, για να μετουσιωθεί σε μια ανελέητη κριτική της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων. Στην τέχνη του Νταντά δεν υπάρχει άχρηστο αντικείμενο. Τα θραύσματα, τα αποσπάσματα, τα κομμάτια, όλα είναι σημαντικά. Τα πάντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τέχνη, όλα επιτρέπονται.

O σημαντικότερος αμερικάνος εκπρόσωπος του Νταντά ήταν ο Man Ray. Δούλευε με πλήθος από μέσα, φωτογραφίες, φιλμ, κολλάζ, ζωγραφική, οτιδήποτε εξυπηρετούσε τον στόχο του. Ανάμεσα σε άλλα γεφύρωσε το Νταντά με το αναδυόμενο στα μισά της δεκαετίας του '20, νέο κίνημα του σουρεαλισμού...

Ας πάρουμε λοιπόν μια ιδέα από ένα ντανταϊστικό φιλμ! Η ακόλουθη ταινία χρονολογείται από το 1923. Ένας σκοτεινός λαβύρινθος από ήχο και εικόνες, δεν έχετε παρά να αφεθείτε σε αυτόν...

Εξίσου χαρακτηριστική είναι η ταινία "Vormittagspuk" ή "Ghost Before Breakfast" του Hans Richter. Οι ναζί κατέστρεψαν ένα μέρος της ταινίας, με αποτέλεσμα να χαθεί το ηχητικό κομμάτι της - ωστόσο έχουν γίνει απόπειρες να επενδυθεί εκ νέου με ήχο. Μπορείτε να δείτε την δεκάλεπτη ταινία εδώ.

Θα ήταν ψευδές αν προσπαθούσαμε να αποδώσουμε μια απόλυτα "συνεκτική" διάσταση σε όλους τους καλλιτέχνες και τα έργα που καλύψαμε ως τώρα. Υπάρχουν άφθονα συνδετικά στοιχεία, και αρκετές διαφορές ανάμεσα τους. Το Νταντά δεν υπήρξε ενιαίο κίνημα και δεν είχε τέτοιο σκοπό. Άλλοι δημιουργοί έδιναν μεγαλύτερη αξία στο Τυχαίο και στο Άλογο, άλλοι πάλι υπήρξαν περισσότερο κοινωνικά συνειδητοποιημένοι και διέκριναν έναν σκοπό πίσω από τα έργα τους.

Κοινό όλων όμως ήταν η θέληση να ανατρέψουν τον καθιερωμένο τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον κόσμο γύρω μας και αυτή η αντίδραση στο αντιδραστικό πνεύμα των καιρών.

Και φυσικά η πανταχού θέληση να προκαλέσουν!

Marcel Duchamp & Eve Babitz

Τελευταίος Σταθμός: Παρίσι



"Ο άνθρωπος πρέπει να είναι νομάς. Να διασχίζει τις ιδέες σα να ήταν χώρες ή πόλεις. Να τρώει παπαγάλους και κοτσίφια. Να καταπίνει μαιμούδες ζωντανές. Να ρουφάει το αίμα καμηλοπαρδάλεων... Να κοιμάται παρέα με γλάρους, να χορεύει με βόες... Να κάνει έρωτα με ηλιοτρόπια!" (Φράνσις Πικαμπιά)


Πόσο συνοψίζει το πάνω απόσπασμα του Φράνσις Πικαμπιά (Francis Picabia) το πνεύμα των καλλιτεχνών της εποχής! Ταξιδιάρες ψυχές, κυριολεκτικά (έκαναν άφθονα ταξίδια, διαδίδοντας τις ιδέες τους) και μεταφορικά (η τέχνη των καιρών άνοιγε νέους ορίζοντες, σαν καράβι που πλέει σε άγνωστα, πολύχρωμα νερά).

Φτάνουμε λοιπόν και στο Παρίσι! Θα ήταν αδύνατο να απουσιάζει από το αφιέρωμα μία εκ των πολιτισμικών πρωτευουσών της Ευρώπης. Το Νταντά εξαπλώθηκε στο Παρίσι κυρίως στα χρόνια μετά τον πόλεμο. Αναφερθήκαμε ήδη στους Μαρσέλ Ντισάν και Φράνσις Πικαμπιά, καλοί φίλοι μεταξύ τους, που συνέβαλαν αμφότεροι με τα ταξίδια τους στην διάδοση των νέων ιδεών, κυρίως μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, Παρισιού και Νέας Υόρκης. Ο Πικαμπιά μάλιστα, γαλλοισπανός στην καταγωγή, προώθησε την νέα τέχνη και στην Βαρκελώνη, όπου εξέδιδε το ντανταϊστικό περιοδικό "391":

"Κάθε σελίδα πρέπει να εκρήγνυται, είτε μέσα από την σοβαρότητα, την βαθύτητα, την αναταραχή, τη ναυτία, το νέο, το αιώνιο, την εκμηδενιστική ανοησία, τον ενθουσιασμό για τις αρχές, ή για την μορφή της έκδοσης. Η τέχνη πρέπει να είναι αντι-αισθητική στην ακραία της μορφή, άχρηστη και χωρίς καμια δικαιολογία". (Picabia)

Francis Picabia, Américane, "η Αμερικάνα", εξώφυλλο του 391, Ιούλιος 1917.

Ο Πικαμπιά επηρεάστηκε, όπως όλοι οι ντανταιστές, από τον πρωτοπόρο Τριστάν Τζαρά. Ο Τζαρά στο μεταξύ, εν έτει 1920, είχε φτάσει στο Παρίσι. Η επαφή του με τον Αντρέ Μπρετόν (Andre Breton), παροδικά συνοδοιπόρου του, θα απέβαινε καταλυτική για την ιστορία της τέχνης.

To 1921 o Τζαρά παρουσίασε το θεατρικό του "The Gas Heart", ένα από τα πλέον παράδοξα έργα που είχε δει ως τότε ο κόσμος (παράδοξο και για τις μέρες μας ακόμα). Οι χαρακτήρες δεν ήταν παρά μέρη ενός κεφαλιού: Το Στόμα, το Αυτί, το Μάτι, η Μύτη, ο Λαιμός και το Φρύδι. Οι διάλογοι ανάμεσα τους συχνά δεν βγάζουν άκρη, χρησιμοποιώντας μεταφορές και ιδιωματισμούς, αναφερόμενοι στις λειτουργίες που οφείλει να επιτελεί κάθε ένα από τα πάνω αναγκαία "συστατικά" του όλου... Κάποιες στιγμές μάλιστα οδηγούνται σε υπαρξιακά ζητήματα. Λέει το Στόμα: "Κανένας δεν με ξέρει. Είμαι μόνος εδώ, στην ντουλάπα μου, και ο καθρέπτης είναι κενός όταν κοιτάζω τον εαυτό μου". Μία άλλη γραμμή λέει: "Το κενό πίνει το κενό: ο αέρας γεννήθηκε με μπλε μάτια, γι' αυτόν τον λόγο καταπίνει συνέχεια ασπιρίνη". Σε ένα άλλο σημείο του έργου, το Αυτί (που είναι γυναίκα) συγκρίνει συνέχεια τον εαυτό της με ένα άλογο-βραβείο κάποιου διαγωνισμού, με το οποίο έχει πάθει κυριολεκτικά εμμονή. Στο τέλος το Αυτί μεταμορφώνεται στο άλογο, το όνομα του οποίου είναι Κλυταιμνήστρα! Μπορείτε να δείτε το έργο σε γραπτή μορφή εδώ. Και αν... δεν βγάζετε νόημα, μην ανησυχείτε, αυτό είναι το φυσιολογικό!

Από την παράσταση του "The Gas Heart"

Το Gas Heart υπήρξε και το κύκνειο άσμα του Νταντά. Ο Hans Richter, ο οποίος είχε συμμετάσχει στο ανέβασμα της παράστασης το 1923, τόνισε πως "δεν υπήρχε πλέον λόγος να συνεχίσουμε, γιατί κανείς δεν βλέπει πλέον κάποιον λόγο". Η παράσταση του 1923 οδήγησε σε έναν μεγάλο καβγά κατά την διάρκεια της, με τον Αντρέ Μπρετόν να είναι ο υποκινητής και να έρχεται στα χέρια με τους συντελεστές, ενώ οι ηθοποιοί, ντυμένοι στα βαριά χαρτονένια τους κοστούμια, ήταν αδύνατο να διαφύγουν. Στο τέλος κατέφτασε η αστυνομία και διέλυσε την παράσταση. Το Νταντά δεν ήταν άλλο πια!

Οι δρόμοι του Τζαρά, του Πικαμπιά και του Μπρετόν διέλυσαν. Οι διαφωνίες τους ήταν πλέον αγεφύρωτες. Έναν χρόνο μετά, το 1924, ένα νέο κίνημα θα γεννιόταν από τις στάχτες του παλιού, και ο Μπρετόν υπήρξε ο εμπνευστής του: το όνομα του ήταν σουρεαλισμός.



Το Dada και η Επιρροή του




Το Νταντά σαν κίνημα πέθανε, οι ιδέες και η αισθητική του όμως όχι! Πόσα να χρωστάει ο μοντέρνος γραφικός σχεδιασμός στις πρωτοποριακές συνθέσεις του? Πόσοι και πόσοι καλλιτέχνες δεν επηρεάστηκαν από τις τεχνικές του κολλάζ και του φωτομοντάζ, εισάγοντας τες στη δουλειά τους? Τα "έτοιμα αντικείμενα", με την σειρά τους, έθεσαν τα θεμέλια για έναν ριζικά νέο τρόπο αντιμετώπισης της τέχνης, ενώ το πολιτικό-κοινωνικό υπόβαθρο του Νταντά παραμένει επίκαιρο και ριζοσπαστικό.

Το πρώιμο ξέσπασμα της Punk μουσικής στην Αγγλία, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70, παρουσιάζει ουκ ολίγα κοινά σημεία με το Νταντά και τα νοήματα του. Όπως το Νταντά υπήρξε μια μορφή "αντι-τέχνης", αγγίζοντας συχνά την πλήρη άρνηση και τον μηδενισμό, ανάλογα προώθησαν και τον εαυτό τους αρκετές από τις βρετανικές punk μπάντες. Η πρόκληση, η αντίδραση, ο μηδενισμός, ο αυθορμητισμός, η αντι-κομφορμιστική στάση, ήταν όλα εκεί.

Αυτό μέχρι το punk να μετατραπεί με τη σειρά του σε άλλο ένα trend - και εδώ να πούμε πως το dada πέθανε την στιγμή ακριβώς που είχε αρχίσει να γίνεται "προσιτό" και "δημοφιλές" στο ευρύ κοινό. Δεν είναι τυχαίο.

Η μεγαλύτερη επιρροή του πνεύματος του Dada στην σύγχρονη μουσική σημειώθηκε κατά τα τέλη της δεκαετίας του '70, και στις αρχές της δεκαετίας του '80. Το Punk διαδέχτηκε το Post Punk και ένα στυλ που ονομάστηκε New Wave. Οι σημαντικότεροι ίσως εκπρόσωποι του new wave υπήρξαν οι Talking Heads. Στο τρίτο άλμπουμ τους "Fear of Music", και στο τραγούδι "I Zimbra" αποτίουν άμεσο φόρο τιμής στον Χούγκο Μπαλ και στην "ποιητική των ήχων" του:

Gadji beri bimba glandridi

Lauli lonni cadori gadjam

A bim beri glassala glandride

E glassala tuffm I zimbra

Στίχοι που παραπέμπουν στα αυθεντικά ντανταιστικά ποιήματα, για τα οποία μιλήσαμε στην αρχή του κειμένου. Μη ψάχνετε για μετάφραση ή ερμηνεία στις πάνω λέξεις. Δεν υπάρχουν πουθενά, πρόκειται για κατασκευάσματα, ψευτολέξεις, κατασκευασμένες στην τύχη έχοντας ως μοναδικό άξονα την φωνητική τους. Μπορείτε να ακούσετε το τραγούδι εδώ.

Καταλυτική εξάλλου στάθηκε η επιρροή του Νταντά και σε ένα άλλο μουσικό κίνημα που ξεπήδησε εκείνα τα χρόνια. Το όνομα του ήταν Industrial και υπήρξε το πλέον πειραματικό από τα μουσικά στυλ των καιρών. Εκεί που τα εικαστικά έργα του Νταντά έκαναν άφθονη χρήση των κολλάζ, παραπέμποντας στα κατάλοιπα του αστικού, καταναλωτικού πολιτισμού, η πρώιμη industrial μουσική χρησιμοποιούσε ηχητικά κολλάζ, παντρεύοντας ανόμοια φαινομενικά στοιχεία, από φωνές και sound loops μέχρι ήχους του δρόμου ή της βιομηχανίας, δημιουργώντας ένα άκρως πειραματικό (και δύσκολο για το μέσο μουσικό αυτί) στυλ.

Ανάμεσα στις πρώιμες industrial μπάντες, τους πρωτοπόρους του είδους, ανήκουν οι Throbbing Gristle, Clock DVA και οι Einsturzende Neubauten. Mία ακόμα σημαντική insustrial μπάντα δεν δίστασε να αποκαλέσει τον εαυτό της με το όνομα-σημαία του κινήματος του Ντανταϊσμού: Ήταν οι Cabaret Voltaire, από τα πλέον επιδραστικά σχήματα του είδους, και φυσικά το όνομα τους είναι σαφής παραπομπή στο περίφημο Νταντά στέκι της Ζυρίχης...

Η industrial μουσική στην πορεία θα ενσωμάτωνε στοιχεία από την ηλεκτρονική και ροκ μουσική σκηνή, μεταμορφώνοντας το πρόσωπο της και εγκαταλείποντας τον αρχικό, άκρως πειραματικό της χαρακτήρα. Έτσι έχουν τα πράγματα παιδιά, κάθε τι που εξαπλώνεται αργά ή γρήγορα θα μεταμορφωθεί! Και ο κόσμος θα το γνωρίσει πλέον στην νέα του εκδοχή, αγνοώντας συχνά τις ρίζες...










...Και το Ταξίδι Συνεχίζεται...



Κάπως έτσι λοιπόν ολοκληρώνουμε το πρώτο μόλις μέρος από την σειρά αφιερωμάτων μας στην μοντέρνα τέχνη! Θα ακολουθήσουν πολλά, πολλά ακόμα, αφιερώματα που θα τα συνεχίσουμε καθ' όλη την διάρκεια του χειμώνα, πιθανό μέχρι του χρόνου, τέτοια εποχή!

Και αυτό δεν είναι παρά ένα μέρος όσων θα δούμε προσεχώς στο κουνελο-blog... το πιο ταξιδιάρικο blog που έγραψε ποτέ κουνέλι. Μείνετε στις οθόνες σας λοιπόν! Κλείνω με έναν σημαντικό αποχαιρετισμό, που λίγο πολύ συνοψίζει τα πάντα:

σΓεε! Ηεεευωπων, ψυθε, χθανφ γι τηεψ!!