31 Οκτωβρίου 2014

H Μεταμόρφωση του Κάφκα συνεχίζεται ακόμα






"Όταν ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε ένα πρωινό από ανήσυχα όνειρα, βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σε πελώρια κατσαρίδα. Ήταν ξαπλωμένος ανάσκελα πάνω στη σκληρή ράχη του που ‘μοιαζε με πανοπλία και είδε, όταν σήκωσε λιγάκι το κεφάλι, την τουρλωτή, καφετιά κοιλιά του, που ήταν χωρισμένη σε σκληρές, καμπυλωτές δίπλες και μόλις συγκρατούσε τα σκεπάσματα για να μην ξεγλιστρήσουν τελείως από πάνω του. Τα πολυάριθμα πόδια του, αξιοθρήνητα λεπτά σε σύγκριση με το υπόλοιπο σώμα του, ταλαντεύονταν ανήμπορα μπροστά στα μάτια του.

«Τι μου συνέβη;», αναρωτήθηκε. Όνειρο δεν ήταν (…). Η ματιά του Γκρέγκορ γύρισε στο παράθυρο και ο συννεφιασμένος ουρανός – σαν ν’ άκουγες τις στάλες της βροχής να χτυπάνε στο περβάζι του παραθύρου – τον έριξε σε βαθιά μελαγχολία. «Γιατί να μην ξανακοιμηθώ λιγάκι και να λησμονήσω όλες ετούτες τις ανοησίες;», σκέφτηκε, μα αυτό ήταν τελείως αδύνατο, γιατί είχε συνηθίσει να κοιμάται γυρισμένος στο δεξί πλευρό και, στην κατάσταση που βρισκόταν, του ήταν αδύνατο να στρίψει. Όσο κι αν πάσχιζε να γυρίσει στο δεξί του πλευρό, ξαναγυρνούσε ανάσκελα. (…)

«Θεέ μου», συλλογίστηκε, «τι εξοντωτική δουλειά πήγα και διάλεξα!» (…) Γλίστρησε πάλι κάτω, στην προηγούμενη θέση του. «Αυτό το ξύπνημα απ’ τα χαράματα», σκέφτηκε, «αποβλακώνει για τα καλά τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από κανονικό ύπνο. Άλλοι περιοδεύοντες αντιπρόσωποι ζούνε σαν τις γυναίκες στα χαρέμια. Όταν εγώ, λόγου χάρη, γυρίζω στο ξενοδοχείο μετά το πρωινό τρέξιμο, οι κύριοι αυτοί μόλις έχουν καθίσει να πάρουν το πρωινό τους. Ας δοκίμαζα να κάνω κι εγώ το ίδιο στ’ αφεντικό μου! Θα με απέλυε αυτοστιγμεί. Ίσως αυτό να μου ‘κανε καλό, ποιος ξέρει. Αν δεν έπρεπε να συγκρατιέμαι για χάρη των γονιών μου, θα χα παραιτηθεί από καιρό, θα πήγαινα στ’ αφεντικό και θα του ‘λεγα έξω απ’ τα δόντια όσα σκέφτομαι (…) Μόλις μαζέψω τα χρήματα για να ξεπληρώσω τα χρέη των γονιών μου – άλλα πέντε με έξι χρόνια – θα το κάνω, το δίχως άλλο. Τότε θ’ απελευθερωθώ για τα καλά. Τώρα πάντως θα πρέπει να σηκωθώ, γιατί το τρένο μου φεύγει στις πέντε».


The Metamorphosis, by jezabel7


Κι έριξε μια ματιά στο ξυπνητήρι που ήταν πάνω στην κασέλα. «Μεγαλοδύναμε Θεέ!», σκέφτηκε. Ήταν εξήμισι, πλησίαζε εφτά παρά τέταρτο (…) Λες να μην χτύπησε το ξυπνητήρι; Μα τι να κάνει τώρα; Το επόμενο τρένο έφευγε στις εφτά. Αν ήθελε να προλάβει, θα ‘πρεπε να τρέξει σαν παλαβός, και τα δείγματα δεν ήταν ακόμα μαζεμένα στην τσάντα του και ο ίδιος δεν ένιωθε τόσο ζωηρός και ευδιάθετος. Κι αν ακόμα προλάβαινε το τρένο, πάλι δεν θα τη γλίτωνε την κατσάδα απ’ το αφεντικό, γιατί ο θυρωρός του μαγαζιού, που περίμενε να τον δει στο τρένο των πέντε, θα χε κιόλας γνωστοποιήσει την αργοπορία του. (…)

Να απαλλαγεί απ’ τα σκεπάσματα ήταν απλό. Φούσκωσε λιγάκι και τα σκεπάσματα έπεσαν από μόνα τους. Μα η επόμενη κίνηση ήταν δύσκολη, ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί ο Γκρέγκορ ήταν ασυνήθιστα φαρδύς. Θα του χρειαζόταν μπράτσα και χέρια για ν’ ανασηκωθεί. Αντί γι’ αυτά όμως, είχε μόνο τούτα τα πολυάριθμα ποδαράκια, που δεν έλεγαν να σταματήσουν να σαλεύουν προς όλες τις διευθύνσεις και που του ήταν αδύνατο να τα κουμαντάρει (…) «Πριν σημάνει εφτά και τέταρτο», συλλογίστηκε, «πρέπει οπωσδήποτε να ‘χω σηκωθεί απ’ το κρεβάτι. Άλλωστε, ίσαμε τότε κάποιος θα ‘χει έρθει απ’ το μαγαζί για να ρωτήσει για μένα, αφού το μαγαζί ανοίγει πριν από τις εφτά». Και βάλθηκε να κουνάει μία από δω και μία από κει, συντονισμένα, όλο του το κορμί, με σκοπό να πεταχτεί ολόκληρος έξω απ’ το κρεβάτι."



***


Ένα απόσπασμα από την περίφημη «Μεταμόρφωση» [Franz Kafka, “Die Verwandlung”, 1915] του Φραντς Κάφκα. Το μυθιστόρημα βρίσκεται ακόμα στην αρχή… μα θα μπορούσε κάλλιστα να τελειώνει εδώ, στο απόσπασμα που παραθέσαμε. Ένας άντρας που ξυπνάει, διαπιστώνει πως έχει μεταμορφωθεί σε ένα φρικτό έντομο... μα η κυρίαρχη σκέψη και λαχτάρα του είναι να προλάβει να πάει στη δουλειά.

Οι υποχρεώσεις, τα χρέη, το ωράριο, το αφεντικό… αυτά μόνο γυροφέρνουν στο νου του.

Ναι. Με αυτό το μικρό απόσπασμα και μόνο, ο Κάφκα είχε πει τόσα και τόσα για τον άνθρωπο των σύγχρονων καιρών.


10 σχόλια:

  1. Όταν το είχα πρωτοδιαβάσει μπορώ να πω πως δε με είχε αγγίξει ίσως γιατί δεν είχε επίγνωση της κατάστασης. Κάποιοι επιλέγουν συνειδητά μια τέτοια ζωή δουλείας κάποιοι άλλοι δυστυχώς εγκλωβίζονται από ανάγκη..τι άλλο να πούμε; Χωρίς αγώνα δε γίνεται τίποτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δε νομίζω πως γίνεται να "αγγίξει" κάποιον οποιοδήποτε έργο του Κάφκα - δεν απευθύνεται στο συναίσθημα, μα στη λογική του παραλόγου... και πίσω από αυτήν ελλοχεύει ουσιαστικά μια έμμεση περιγραφή του αλλοτριωμένου ανθρώπου και της αποξενωτικής κοινωνίας της εποχής του... Του ατόμου που προσπαθεί να υπερκεράσει τα εμπόδια, μα εκείνα όλο και αυξάνονται και στο τέλος, τον πλακώνουν. Τα βιβλία του Κάφκα είναι πρώτα έργα κοινωνικού προβληματισμού, μετά όλα τα υπόλοιπα. Γι' αυτό και κάποιος που θα διαβάσει ένα βιβλίο του απλά με τη λογική πως θα διαβάσει "ένα μυθιστόρημα", ίσως και να απογοητευτεί.

      Πέραν αυτού, στους χαρακτήρες του Κάφκα σίγουρα δε θα βρεις "συνειδητή επιλογή"... Αν υπήρχε τέτοια, οι χαρακτήρες του θα ήταν, αν μη τι άλλο, "ευτυχισμένοι" - αλλοτριωμένοι, κενοί - μα ικανοποιημένοι. Μάλλον ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία που έγραψες - αν και προσπαθούν, κάπως, να ξεφύγουν από αυτήν.

      Τι κάνει ο κόσμος σήμερα; Ποιος αγωνίζεται ν' αλλάξει την κατάστασή του και ποιος όχι; Αφήνω τα ερωτήματα αναπάντητα, για μια άλλη φορά ίσως...

      Διαγραφή
  2. Η Ενασχόληση με τον ΚΑΦΚΑ απαιτεί "Κούνελε" υποδομή και διαφορετικές διαδρομές που είναι δύσκολες. Βλέπω ότι το έχεις, το ψάχνεις, το δίνεις σε όλους μας.
    Ευχαριστούμε φίλε. Ανάμεσα στα άλλα όλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. το ότι μεταμορφώνεται σε αυτό το αηδιαστικό έντομο σίγουρα δεν είναι τυχαίο γιατί υπάρχουν και πιο "χαριτωμένα" έντομα τουλάχιστον όχι τόσο βρώμικα όσο αυτό...
    δεν το έχω διαβάσει αλλά το συμπέρασμα μου είναι ότι σιγά σιγά όλοι μεταμορφωνόμαστε σε κατσαρίδες χωρίς να το θέλουμε αλλά οι συνθήκες το επιβάλλουν και η βρωμιά εξαπλώνεται και στη ψυχή μας και γινόμαστε βρώμικοι για να ζήσουμε ή δεχόμαστε τα πάντα έτσι απλά χωρίς αντίδραση γιατί ο φόβος έχει καλλιεργηθεί τόσο που δεχόμαστε τα πάντα...
    σε ευχαριστώ για το απόσπασμα!
    καλημέρα εύστοχο κουνέλι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δε θεωρώ Μυστήρια πως οι επιλογές είναι μόνο δύο: ή γίνεσαι βρώμικος για να ζήσεις ή δέχεσαι τα πάντα χωρίς αντίδραση, μετατρεπόμενος σε ένα δειλό ανθρωπάριο. Αν ήταν έτσι δε θα υπήρχε κανένα νόημα, πουθενά, σε τίποτα και σε κανέναν. Ούτε σε μας τους ίδιους.

      Πέραν αυτού, δεν είναι αυτό το νόημα ούτε στον Κάφκα - οι ήρωες του πάντα αντιδρούν και ποτέ δεν είναι "βρώμικοι" μέσα τους. Μα ο κόσμος στον οποίο ζούνε φαντάζει συχνά σαν ένα πελώριο εμπόδιο μπροστά τους. Η αντίδραση πέφτει πάνω σε αξεπέραστα εμπόδια. Μα αν στο τέλος οι ήρωες λυγίζουν (όπως οι ήρωες μιας τραγωδίας), δεν έχουν ποτέ πέσει δίχως μάχη, κάποια αντίδραση, κάποια απόπειρα να αλλάξουν το ριζικό τους... Οι ήρωες του δεν είναι ούτε άβουλα όντα, μα προσπαθούν να βελτιώσουν τη μοίρα τους... απλά στον Κάφκα ακόμα και αυτό δεν αρκεί από μόνο του - η προσπάθεια ενός προσκρούει σε ένα κάρο αντιστάσεις, εξωτερικές και εσωτερικές...

      Χαιρετώ :)

      Διαγραφή
  4. Ανώνυμος11:26 π.μ.

    Όταν διάβασα την "Μεταμόρφωση" δεν ήμουν σε ηλικία που θα μπορούσα να κατανοήσω τι ακριβώς ήθελε να πει ο Κάφκα. Δεν ήμουν σε θέση να αντιληφθώ ότι ο συγγραφέας όχι μόνο ξετύλιγε τις αγωνίες, τις ενοχές και την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά έφτανε και να μεταφράσει αυτήν την άχαρη και ανούσια ύπαρξη σε ύλη, σε σωματική υπόσταση.
    Το αστείο τότε, μετά την πρώτη εκείνη ανάγνωση, ήταν πως όταν ερχόμουν αντιμέτωπη με μια κατσαρίδα, δεν την σκότωνα φοβούμενη ότι είναι κάποιος συγγενής μου μεταμορφωμένος!
    Πέρασαν πολλά χρόνια έκτοτε, ξαναδιάβασα το βιβλίο, κατέληξα στα συμπεράσματά μου, αλλά το τραύμα έμεινε: Εάν τύχει να δω κατσαρίδα, η πρώτη μου σκέψη είναι ότι μπορεί να είναι συγγενής μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ανώνυμος11:26 π.μ.

    Καλό μήνα ευχήθηκα; Όχι.
    Καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλό μήνα!!! Τρομερό αυτό που είπες για την κατσαρίδα - άντε να της κάνεις κακό μετά. Εκτός αν ήταν καμία στριμμένη πεθερά που μεταμορφώθηκε - τότε τη ζουπάς με ευχαρίστηση. :P

      Πάντως δοκιμασε να της μιλήσεις καμιά μέρα, μπας και σου φύγει η αμφιβολία. "Θείε, εσύ είσαι?", για παράδειγμα. Αν δεν αποκριθεί με κάποιο τρόπο, δεν είναι. (αλλά όταν ρωτήσεις ας μην είναι κοντά κάποιος άλλος, θα σε παρεξηγήσει μάλλον).

      Αν κάποιος διαβάσει Κάφκα χωρίς να έχει επίγνωση των κοινωνικών προβληματισμών και της υπαρξιακής αγωνίας που θίγει, αν δεν έχει ευαισθητοποιηθεί κάπως σχετικά με αυτά τα θέματα, μάλλον θα προσπεράσει το βιβλίο ως ένα παράδοξο. Μα αυτό είναι που καθιστά το έργο του τόσο ιδιαίτερο.

      Διαγραφή
    2. Ανώνυμος10:47 μ.μ.

      Έχω ρωτήσει. Την κατσαρίδα. Θείε Πέτρο εσύ; Και πιο 'κει ήταν ο κ. Μήτσος (το στεφάνι μου). Δεν μπορώ να σου περιγράψω την απαξίωση στο βλέμμα του! Χο χο χο!

      Διαγραφή