Γελαστά, επίπεδα εξώφυλλα

Χθες βράδυ τράβηξε το βλέμμα μου το ένθετο «Κ» της Καθημερινής. Το κεντρικό θέμα που δέσποζε στο εξώφυλλο είχε τον τίτλο «Πώς Γίνεσαι Δισεκατομμυριούχος πριν από τα 40», με υπότιτλο «πέντε αυτοδημιούργητοι από τη νέα λίστα του Forbes». Τα λευκά χαμόγελα και τα αστραφτερά βλέμματα των συγκεκριμένων πέντε δισεκατομμυριούχων σκορπούσαν μια παραπανίσια γυαλάδα στο ήδη γυαλιστερό χαρτί. Δες μας, έλεγαν, είμαστε νέοι και είμαστε πλούσιοι, πάμπλουτοι. Ποντάραμε, δοκιμάσαμε, κερδίσαμε. Μπορείς και συ!

Το αιώνιο αμερικανικό όνειρο. Ο αυτοδημιούργητος που καταφέρνει χάρη στην ατομική προσπάθεια, το δαιμόνιο νου και το επιχειρηματικό του πνεύμα να αγγίξει την κορυφή. Και για ποια κορυφή μιλάμε; Μα ασφαλώς ένα βουνό από χρήματα, σωροί που υψώνονται ως τον ουρανό, βάφοντας χρυσά τα σύννεφα.

Και φυσικά ο χαρακτηριστικός τίτλος που απευθύνεται σε ΣΕΝΑ, τον αναγνώστη («πως γίνεσαι δισεκατομμυριούχος»), παρέχοντας σου την αίσθηση πως κάτι τέτοιο είναι δυνατό, δίνοντας την εικόνα ενός ευέλικτου, τάχα, κοινωνικού συστήματος. Όλα είναι δυνατά, μπορείς και συ, με τύχη, πείσμα και προσπάθεια! Μα και αν δεν τα καταφέρεις, δεν έχει καμία σημασία απολύτως – το σημαντικό είναι να ξέρεις πως ΚΑΠΟΙΟΙ, «εκεί έξω», τα έχουν καταφέρει. Μια υπενθύμιση του status quo και της θέσης σου σε αυτό. Το παν είναι να γνωρίζεις που βρίσκεσαι σε σχέση με τους άλλους – και αν αισθάνεσαι μειονεκτικά, τόσο το καλύτερο. Ο σκοπός επετεύχθη.

Πάντα έτσι γινόταν. Μια ατελείωτη επίδειξη. Δεκαετίες πριν, στα εξώφυλλα ή στα κεντρικά άρθρα των περιοδικών, δέσποζαν πριγκίπισσες και βασιλιάδες. Κάποια στιγμή παραχώρησαν τη θέση τους σε μοιραίους σταρ του σινεμά και πανέμορφες καλλονές, πρωτοκλασάτους άντρες και γυναίκες. Ωραίους, πλούσιους και πετυχημένους. Η επιτυχία κρινόταν από τον συνδυασμό της εξωτερικής εμφάνισης με το χρήμα – που είχε αντικαταστήσει τους τίτλους ευγενείας. Ήταν οι αξίες της δυτικής κοινωνίας που κατέκλυσαν τον κόσμο. Σε όλες τις περιπτώσεις ο σκοπός ήταν η διαιώνιση του χάσματος, η συντήρηση των θεμελίων της καταναλωτικής καπιταλιστικής κοινωνίας. Εκείνο που προβάλλεται χρίζεται πρότυπο και αξία και ο μέσος άνθρωπος της καθημερινότητας οφείλει να το μιμηθεί, να το ακολουθήσει, ασυνείδητα τις περισσότερες φορές. Γίνε και συ μια Τζένιφερ Λόπεζ ή μια Αντζελίνα Τζολί, μπορείς. Γίνε και συ πάμπλουτος με ένα πολυτελές αμάξι και άφθονες γκόμενες να σε κυνηγούν ξωπίσω, μπορείς. Χτίσε το τέλειο κορμί. Αγόρασε ρούχα από τις ακριβότερες μάρκες. Πάρε ένα σπίτι με πισίνα και τζακούζι. Ποιος ξέρει – ίσως να διακοσμήσει και το ΔΙΚΟ ΣΟΥ λαμπερό χαμόγελο το εξώφυλλο κάποιου περιοδικού. Να σε δει ο απλός κόσμος, να σε ζηλέψει και να νιώσει μειονεκτικά με τη σειρά του.

Στη χώρα μας τα έντυπα lifestyle (που κατέκλυσαν τον Τύπο από τα τέλη της δεκαετίας του 80) επέκτειναν το φαινόμενο στα άκρα του, απευθυνόμενα σε άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας. «Τι Πρέπει να Κάνει ένας Άντρας ως τα 40 για να Είναι Άντρας», «Πώς να Είσαι In», «Τι Χρειάζεται να Κάνει μια Γυναίκα για να είναι Ποθητή», «Πόσο Καλός Είσαι στο Σεξ» και τα λοιπά. Μια ατελείωτη επιδειξιομανία των αξιών του νεοπλουτισμού, του υλισμού και της ρηχότητας. Μα ήταν ανοιχτή σε όλους – μπορείς και ΣΥ να γίνεις σαν εμάς, ωραίος, πλούσιος και μοιραίος! Αρκεί να ακολουθήσεις τις συμβουλές μας, να αντλήσεις από τα πρότυπά μας, να μεταλαμπαδεύσεις τις αξίες μας.

Και ο μέσος ανθρωπάκος να τρέχει ξωπίσω τους, να προσπαθεί να τους μοιάσει, να τους μιμηθεί, να γίνει κι αυτός ένας σαν εκείνους. «Γίνε σαν εμάς» σου λένε, υιοθέτησε τις αξίες μας, τον τρόπο ζωής μας - και όσο προσπαθείς να τους μοιάσεις, τόσο επιβεβαιώνεις την ανωτερότητά τους, μικρέ μου άνθρωπε.

Μα αν τα έντυπα του lifestyle υπήρξαν η «επιφανειακή» όψη του φαινομένου, η άλλη του πλευρά – η «σοβαροφανής» αναδεικνύεται σε άρθρα όπως εκείνο του «Κ»: «Πώς Γίνεσαι Εκατομμυριούχος πριν από τα 40». Μη σας ξεγελάει το σοβαρό περίβλημα. Η λογική είναι ακριβώς η ίδια.

***

Έχουμε δει τόσα και τόσα εξώφυλλα που μιλούν για χρήματα , για σεξ-απίλ, για γκλαμουριά και μόδα. Τόσα και τόσα άρθρα με θέμα τους «πώς να γίνεις εκατομμυριούχος», ή «πώς να γίνεις όμορφος». Μα δε βλέπω εξώφυλλα με τίτλους «Πώς να κάνεις Δέκα Ανθρώπους Ευτυχισμένους»… ή «Πώς να Εκτιμήσεις μια Φιλία»… ή «Πώς να Απολαύσεις μια Διαδρομή στο Κέντρο»… ή «Πώς να Αξιοποιήσεις Δημιουργικά τον Χρόνο σου»… ή «Πώς να Αφοσιωθείς στην Ανάγνωση Δέκα Βιβλίων»… ή «Πώς να Επικοινωνήσεις σε Μεγαλύτερο Βάθος με τους Άλλους», ή «Πώς να Αντλείς Χαρά από την Απλή, τόσο Απλή Καθημερινότητά σου»…

Μήπως συνιστούν μικρότερο δείκτη «επιτυχίας» τα πάνω, κύριοι;

Γιατί όχι εξώφυλλα με ανθρώπους της διπλανής πόρτας; Ανθρώπους που μπορεί να μας εμπνεύσουν κάτι θετικό με τις αξίες τους, όχι με την τσέπη ή τα μούτρα τους. Πείτε μου για χαρά, πείτε μου για δημιουργία, πείτε μου για ελπίδα, πείτε μου για ανατροπή, πείτε μου για ζωή! Τότε ναι, θα θελήσω να σας δω πρώτη σελίδα.

Δεν υπάρχει τόσο μεγάλο χάσμα, κύριοι. Οι πυραμίδες που στήνετε στέκονται σε πήλινα ποδάρια. Όλα είναι ένα επικοινωνιακό παιχνίδι – ένα τρυκ του εγκεφάλου, ίσα για να ψαρώνουν οι αφελείς – τι κρίμα που είναι τόσοι. Δε μας ενδιαφέρει να «γίνουμε δισεκατομμυριούχοι». Γελάμε, μα δεν έχουμε ανάγκη να γίνει το γέλιο μας εξώφυλλο. Θα είναι επίπεδο εξάλλου, τόσο επίπεδο.

Είναι οι αξίες εκείνες που κινούν τον κόσμο. Και οι αξίες σας, να ξέρετε, θα διαιωνίζονται όσο κάποιοι τις παίρνουν πολύ στα σοβαρά, όσο χειροκροτούν στο βάδισμά σας. Μα όταν τα φώτα της πασαρέλας σβήνουν, η επίδειξη τελειώνει. Και τι μένει τότε;

Ένα πελώριο μηδέν, πασπαλισμένο με χρυσόσκονη. Η πραγματικότητά σας.

ΥΓ – H παρούσα ανάρτηση ήταν εμβόλιμη. To φονικό κουνέλι θα επανέλθει σε τακτικούς ρυθμούς μέσα στον Απρίλιο.

~