Κλάρα, ο ξακουστός Ρινόκερος του 18ου αιώνα

Το όνομα της ήταν Κλάρα. Και υπήρξε ένα από τα διασημότερα ζώα της εποχής της, γνωστή και ξακουστή σε πλήθη κόσμου, που συνεπαρμένοι συνέρρεαν για να τη δουν. Η Κλάρα τους κοιτούσε συχνά με απορία. "Ποιοι να είναι όλοι αυτοί οι χιλιάδες των αντρών και γυναικών, νέων και γέρων, που με κοιτάζουν με ανοιχτό το στόμα;", φαινόταν να αναρωτιέται. "Τι το τόσο αξιοπερίεργο βρίσκουν πάνω μου;", σκεφτόταν, ενώ μασουλούσε τον σανό της.

Η Κλάρα ήταν ένας θηλυκός ρινόκερος - ένας από τους πρώτους που έκανε την εμφάνιση του σε ευρωπαϊκά εδάφη, στα χρόνια ανάμεσα στο 1741 και 1758. Η παρουσία και η εξωτική μορφή της συνάρπασαν κόσμο και κοσμάκη, που ποτέ άλλοτε δεν είχε δει ζώο σαν αυτό - μόνο άκουγε την περιγραφή του, σε ιστορίες για τόπους μακρινούς...

***

Κι όμως, η φήμη αυτού του ρινόκερου χρωστάει την ύπαρξη της στην αποικιακή, επεκτατική πολιτική των Ολλανδών. Έναν μόλις μήνα μετά τη γέννηση της, σε κάποια ζούγκλα της μακρινής Ινδίας, η Κλάρα είδε τη μητέρα της να σκοτώνεται από ντόπιους κυνηγούς. Το εμπόριο του δέρματος και του πελώριου κέρατου της, βλέπετε, υπήρξε μια ιδιαίτερα επικερδής επιχείρηση.

Η μικρή Κλάρα γυρνούσε ανυπεράσπιστη, ώσπου η μοίρα την έφερε στον δρόμο του διευθυντή της περιβόητης Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών - του Jan Albert Sichterman. Εκείνος την είδε και αποφάσισε να την υιοθετήσει. Κάπως έτσι ο μικρός ρινόκερος ανατράφηκε σαν ένα σκυλί... και εν συνεχεία εξημερώθηκε, συνηθίζοντας πλήρως τους ανθρώπους και την παρουσία τους.

Πέρασαν δυο χρόνια και η Κλάρα είχε αρχίσει πια να μεγαλώνει... Τότε ήταν, εν έτει 1740, που ο ιδιοκτήτης της αποφάσισε να την πουλήσει (ή να τη χαρίσει ως δώρο, δεν είναι εξακριβωμένο) στον καπετάνιο ενός διάσημου ολλανδικού πλοίου, το όνομα του οποίου ήταν  Douwe Mout van der Meer... Ο βαν ντερ Μεερ επιβίβασε την Κλάρα στο καράβι του και μαζί ταξίδεψαν μέχρι την Ευρώπη. Κάπως έτσι η ρινόκερος μας έκανε ένα από τα μεγαλύτερα ταξίδια που είχε κάνει ποτέ ζώο στους καιρούς της και μάλιστα μέσω θαλάσσης.

Οι μέρες της φήμης της βρίσκονταν μπροστά...

***

Με το που πάτησε πόδι σε ευρωπαϊκό έδαφος, αρκετούς μήνες μετά, η Κλάρα άρχισε να παρουσιάζεται σε εκθέσεις των καιρών, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία.

Το "tour της Κλάρας" είχε αφετηρία την Ολλανδία, μα εντός ορισμένων χρόνων ξεμύτισε και πέρα από τα σύνορα της χώρας... Γύρισε τη Φρανκφούρτη, τη Βιέννη, την Πολωνία, το Στρασβούργο, το Παρίσι και άλλα πολλά μέρη. Την επισκέφτηκε η αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας, ενώ στη Γαλλία απασχόλησε τον βασιλιά Λουδοβίκο XV, μα και τους Διαφωτιστές: η ζωγραφιά της απεικονίζεται στην περίφημη "Εγκυκλοπαίδεια" των Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ.

Το πολυετές tour της θα έφτανε το Νότο, κάνοντας τον γύρο της Ιταλίας, μα και τον Βορρά, καταλήγοντας στο Λονδίνο. Και δεν ήταν λίγοι οι ζωγράφοι που αποφάσισαν να την απαθανατίσουν, όπως βλέπουμε και στο τρίπτυχο της εικόνας... Το κεντρικό πορτραίτο πάνω ανήκει στον Jean-Baptiste Oudry και είναι σχεδιασμένο το 1749, ενώ οι πίνακες που βλέπουμε κάτω ανήκουν στους  Pietro Longhi και Jean-Baptiste Oudry, αντίστοιχα, ζωγραφισμένοι το 1751. Σε αυτούς το κέρατο της Κλάρας απουσιάζει - είχε βλέπετε κοπεί, στη διάρκεια του ταξιδιού της στη Ρώμη έναν χρόνο πριν.

***

Μαγεμένος ο κόσμος συνωστιζόταν για να δει τον εντυπωσιακό ρινόκερο, σε όλα τα μήκη της Ευρώπης, από κάθε τάξη και ηλικία... Η νηφάλια όψη και ο όγκος της Κλάρας εντυπωσίαζαν εξίσου βασιλείς και χωρικούς, πλούσιους και φτωχούς, επιστήμονες και καλλιτέχνες... Κάπως έτσι η φύση είχε μετατραπεί σε έκθεμα - από τότε, μέχρι τώρα.

Θα μπορούσαμε να δούμε την Κλάρα ως μία περισσότερο φιλειρηνική όψη της τότε απόπειρας του λευκού ανθρώπου να κατακτήσει τον πλανήτη και να δαμάσει, προς όφελος του, τη δύναμη του άγριου και αρχέγονου στοιχείου - μία όψη λιγότερο καταστροφική, συγκριτικά με άλλες πλευρές της Αποικιοκρατίας, όπως το δουλεμπόριο και η εξάλειψη των γηγενών πληθυσμών (βλέπε Ισπανούς κατακτητές). Μα τα ζώα δεν τα ρώτησε κανείς.

Ήταν όμως και μια απόπειρα γνωριμίας με εκείνο που είναι ξένο και εξωτικό - όπως κάνουμε και σήμερα, διαβάζοντας εγκυκλοπαίδειες, επισκέπτοντας τα μουσεία, ή βλέποντας ταινίες, φωτογραφίες, περιοδικά και βίντεο που ξεχειλίζουν με παράδοξα και αλλόκοτα στοιχεία... Η επαφή με εκείνο που είναι ασυνήθιστο εξακολουθεί να μας συναρπάζει, όπως συνάρπαζε και τους ανθρώπους τότε... Η έλξη του αγνώστου και ασυνήθιστου παραμένει το ίδιο δυνατή.

Όσο αφορά την Κλάρα; Ποιος ξέρει τι σκεφτόταν, βλέποντας όλα αυτά τα πλήθη να την περιεργάζονται. Να ένιωθε, άραγε, το μέγεθος της φήμης της; Αισθανόταν περηφάνεια; Ντροπή; Αδιαφορία; Κούραση; Ποιος ξέρει. Ίσως αντικρίζοντας τους ανθρώπους με τις χαρακτηριστικές αυτές μάσκες που βλέπουμε στον πίνακα του Longhi (πάνω) να σκεφτόταν "μα πόσο περίεργα όντα είναι αυτοί οι άνθρωποι"...

Η Κλάρα πέθανε 20 χρονών. 'Ήταν το έτος 1758 και βρισκόταν στο Λονδίνο. Δεκαοχτώ από τα είκοσι της χρόνια τα πέρασε στον δρόμο, περιοδεύοντας.