13 Απριλίου 2014

Τροφή για Σκέψη







Είμαστε σταθμοί σε μια πορεία, κλαδιά σ’ ένα δέντρο που απλώνεται, οι ρίζες μας ξετυλίγονται πίσω χιλιετίες, μα τα μάτια μας κοιτάζουν τον ουρανό και τ’ άστρα καιρών που ακόμα δεν έχουν ξεπροβάλλει. Είμαστε μονάδες ξεχωριστές, μοναδικές, μα καθένας μας φέρει εντός του κληρονομιά αιώνων, τις αντιλήψεις του περιβάλλοντος στο οποίο ανατράφηκε, τις στάσεις του πολιτισμού στον οποίο έτυχε να ζήσει.

Όταν μιλάει ένας άνθρωπος, η φωνή και η σκέψη είναι δική του, μα ταυτόχρονα μιλάει μέσα του ο κόσμος όλος που τον περιβάλλει. Κι όταν εσύ συζητάς με κάποιον, σκέψου, είναι πλήθη άλλων με τους οποίους συνδιαλλέγεσαι ταυτόχρονα, αποκρυσταλλωμένων σε στάσεις, γνώμες και απόψεις που κουβαλάει αυτός ο ένας, ο μοναδικός, εντός του. Να γιατί είναι δύσκολο να μεταβάλλεις τη γνώμη και τις συνήθειες του κόσμου. Ο διάλογος μονάχα δεν αρκεί, η ανταλλαγή επιχειρημάτων το ίδιο. Αν θες ν’ αλλάξεις κάποιον, χρειάζεται να αδειάσεις το νου και την καρδιά του από κάθε τι που ρίζωσε εντός της και στη συνέχεια αποκρυσταλλώθηκε, σκλήρυνε, έγινε αμετάβλητο, έγινε στάση, έγινε αντίληψη, έγινε δόγμα, έγινε τρόπος ζωής.

Χρειάζεται να γυρίσεις πίσω τον χρόνο και να μεταβάλλεις ολάκερο το περιβάλλον που συνέβαλε στη διαμόρφωση του κόσμου του, που εμπότισε τη γλώσσα του με σημασίες, που έθεσε τη βάση πάνω στην οποία θα απλώσει κλαδιά η σκέψη του και θα πιάσουν ρίζες οι επιθυμίες του.

Είμαστε το δέντρο, οι επιθυμίες μας οι ρίζες, οι σκέψεις τα κλαδιά, και ο ουρανός τα όνειρα μας. Μα τα κλαδιά δεν απλώνουν πάντα προς τα πάνω, προς τα πέρα, δεν αγκαλιάζουν τον απέραντο ορίζοντα. Κάποιες φορές μπλέκονται αναμεταξύ τους, το ένα με το άλλο, μένουν στάσιμα. Άλλες φορές συσπώνται, γέρνουν, ατροφούν και πέφτουν. Χρειάζονται ήλιο και άπλετο ουρανό τα κλαδιά για ν’ απλωθούν, νερό και οξυγόνο τα λουλούδια για ν’ ανθίσουν. Αλλιώς θα δεις ν’ αναπτύσσονται κάτι παράξενα φυτά, γκρίζα κι όμοια το ένα με το άλλο, μπλεγμένα σ’ ένα αδιάσπαστο, αδιαίρετο κουβάρι. Η σκέψη ενός είναι σκέψη όλων. Τα φυτά εκείνα δε χρειάζονται λέφτερο, ανοιχτό ουρανό, τα κλαδιά δε ξετυλίγουν παραπέρα τα φυλλώματα τους, τεχνητό φως πέφτει απάνω τους με τις εκτυφλωτικές ακτίνες της συνήθειας, αποξυραίνοντας κάθε υγρασία, αποκρυσταλλώνοντας κάθε τι ρευστό. Τα φυτά αυτά δε μεταβάλλονται, δεν κινούνται προς νέες κατευθύνσεις και άγνωστους ορίζοντες, μονάχα φουσκώνουν, φουσκώνουν και ξεφυσούν, δίνοντας ανάσα το ένα στ’ άλλο. Δε χρειάζονται λέφτερο, ανοιχτό ουρανό, μονάχα ογκώδη φρούρια, περιβαλλόμενα από τάφρους και ψηλά τείχη - θαρρώντας πως έτσι θα διατηρήσουν έξω οτιδήποτε απειλεί να σπάσει τη συνήθεια τους. 



Marc Chagall, "Over The Town"



Κάθε ιδέα, κάθε σκέψη μας ανήκει σε μας ξεχωριστά που τη γεννήσαμε, τους μοναδικούς της δημιουργούς, μα γίνεται ταυτόχρονα κτήμα και κληρονομιά των πάντων. Γιατί οποιοσδήποτε σκέφτεται κάτι για τον εαυτό του, ταυτόχρονα σκέφτεται για την ανθρωπότητα ολόκληρη – μα και η ίδια η ανθρωπότητα σκέφτεται μέσα από αυτόν. Κάπως έτσι απλώνει τα κλαδιά της, ξετυλίγει τα πανιά της, έτοιμη να διασχίσει νέες θάλασσες, να ταξιδέψει κάτω από άγνωστους ουρανούς, να κάνει το επόμενο της βήμα.

Η πλειοψηφία όμως δεν θα ταξιδέψει. Θα στρέψει το βλέμμα μακριά από τον ουρανό και στη θέση του θα τοποθετήσει ένα στερέωμα, καμωμένο από σίδηρο, έναν θόλο ζωγραφιστό με άστρα, το αδιάκοπο φως των οποίων σε τυφλώνει, σαν βουερές, ηλεκτρικές λάμπες στερεωμένες πάνω απ’ τα κεφάλια μας. «Είμαστε η αλήθεια, είμαστε ο κόσμος, είμαστε ο ήλιος», αυτό φωνάζουν κάτω απ’ την εκτυφλωτική τους λάμψη. Κάπως έτσι μαζεύονται τα δέντρα, και αντί να απλώνουν τα κλαδιά τους προς τα έξω, μπλέκουν όλο και περισσότερο το ένα με το άλλο, ορμώμενα απ’ τις επιθυμίες και τα πάθη τους, αναπνέοντας με φυάλες οξυγόνου, βλέποντας στις λάμπες τον ήλιο και στον θόλο τον ουρανό – γιατί αυτό επιθυμούν να δουν.

Ο ανθρώπινος νους δεν είναι παρά μια δυνατότητα. Ο άνθρωπος μια στιγμή στην ιστορία της εξέλιξης. Η σκέψη μας μπορεί να αναπτυχθεί παραπέρα, η γλώσσα μας να εμπλουτιστεί και μαζί μ’ αυτήν ο κόσμος όλος – γιατί η σκέψη είναι ο κόσμος μας, η γλώσσα είναι η σκέψη μας και η γλώσσα αυτή γίνεται αντικείμενο μοιρασιάς και αναπαράγεται, μέσα από το περιβάλλον, από γονείς, φίλους, σχολείο, δουλειά, κοινωνικό και πολιτισμικό περίγυρο, τους θεσμούς μιας κοινωνίας, τις αναπαραστάσεις ενός πολιτισμού. Είναι επιλογή μας αν θα πάμε παραπέρα, όλο παραπέρα, ή αν θα επιλέξουμε να μείνουμε στάσιμοι, αναπνέοντας κάτω από τεχνητούς θόλους, αναπαράγοντας τις ίδιες σκέψεις, στάσεις και συμπεριφορές, παραμένοντας διαρκώς στην ίδια, απαράλλαχτη κατάσταση – κάνοντας κύκλους, πισωγυρίζοντας, ζώντας μια ατέρμονη επανάληψη.

Όπως το ανθρώπινο σώμα αποδυναμώνει δίχως άσκηση, έτσι και ο εγκέφαλος μας ατροφεί αν δε τον εξασκούμε. Όπως υπάρχει η βιολογική τροφή, αντίστοιχα υπάρχει και η πνευματική τροφή. Είναι όλα εκείνα τα ερεθίσματα γύρω μας (και μέσα μας) που μας ωθούν να εξερευνήσουμε τον κόσμο, να εμπλουτίσουμε τον εαυτό μας, να κατεδαφίσουμε τείχη και κατασταλαγμένα καθεστώτα γνώσης, να χτίσουμε νέα κάστρα απ’ την αρχή, να απλώσουμε πανιά προς άγνωστους, πολύχρωμους ορίζοντες.

Μπορεί να είναι ένα βιβλίο, ένα άρθρο, μια ταινία, η συζήτηση με έναν φίλο, ένα βίωμα, ή ακόμα και ένα απλό περιστατικό στον δρόμο. 



Rene Magritte, "La Corde Sensible"



Δε δύναται κάθε ερέθισμα να σε πάει παραπέρα, δε λειτουργούν όλα σαν πνευματική τροφή, κάποια μάλιστα στέκουν ως εμπόδιο, ορθώνοντας φράγματα στη σκέψη και σύνορα στο νου. Γιατί αλλιώς θα αναπτυχθείς παρακολουθώντας καθημερινά τηλεοπτικά reality, αναπαράγοντας τις στήλες των κουτσομπολιών στα νέα, και σκορπώντας χρήματα σε κλαμπ και ξενυχτάδικα, και αλλιώς αν επιλέξεις να διαβάσεις ένα βιβλίο, αν παρακολουθήσεις ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα, αν επισκεφτείς μια έκθεση ή αν εντρυφήσεις στη μουσική. Αντίστοιχα θα μπορούσαμε να πούμε για τον κοινωνικό μας κύκλο. Αν επιθυμούμε να εξελίξουμε το πνεύμα, τη σκέψη και το νου μας, χρειάζεται να επιλέξουμε τους κατάλληλους συνοδοιπόρους για τον δρόμο μας, άτομα που θα συμβάλλουν στο να πάμε παραπέρα, νοητικά, πνευματικά και συναισθηματικά (η συναισθηματική και η πνευματική εξέλιξη συνήθως συμβαδίζουν). Δε γίνεται να βαδίζει μαζί μας ο καθένας, αρκετοί πιθανό να μας σπρώξουν προς τα πίσω – πίσω στο κουβάρι, κάτω από τον θόλο με το τεχνητό φως και τις φυάλες του οξυγόνου. Ο κύκλος των ανθρώπων που μας περιβάλλει φανερώνει πάντα περισσότερα στοιχεία για τους εαυτούς μας, απ’ όσα φανταζόμαστε.

Η πνευματική τροφή δεν επαρκεί, αν δε συνδυάζεται με μια διάθεση για μοίρασμα των αγαθών της. Ελλείψει της μετατρέπεται σε μια αποστειρωμένη, ξέπνοη ελίτ, κλεισμένη εκ νέου στο δικό της, περιχαρακωμένο φρούριο, καταδικασμένη να ατροφήσει στη χρυσή της απομόνωση.

Η διαρκής ικανοποίηση, η τέλεια συμφωνία επιθυμίας και σκέψης δεν επαρκεί επίσης – συχνά μάλιστα λειτουργεί ως εμπόδιο. Είναι αναγκαία η αντίφαση, η σύγκρουση, η δυσαρέσκεια και η στέρηση. Γιατί μέσα από τις δυσκολίες καλείται ο νους να αναζητήσει κάποια διέξοδο, να καταλήξει σε μια σύνθεση των αντιθέτων. Μέσα από την στέρηση, αποζητώντας διέξοδο στο πρόβλημα, εφευρίσκει λύσεις. Κάπως έτσι ενισχύεται και δυναμώνει. Για τον λόγο αυτόν είναι καλύτερο, όταν μας ζητούν επίμονα κάποια απάντηση, αντί να παρέχουμε εφησυχαστικές αλήθειες και ναρκωμένες συμβουλές, να φανερώνουμε στην πλήρη έκταση του το πρόβλημα. Γιατί μονάχα εν γνώσει της πραγματικότητας, των αντιθέσεων και των δυσκολιών της, μπορούμε να ασκήσουμε το νου και τη σκέψη μας, προκειμένου για να τις επιλύσουμε. Αν οι άνθρωποι δε βίωναν δυσχέρειες, απογοητεύσεις και συγκρούσεις, αν δεν ασκούσαν τον εγκέφαλο τους, θα ζούσαμε ακόμα στα δέντρα, χοροπηδώντας από το ένα στο άλλο και βγάζοντας άναρθρες κραυγές, ο ένας με τον άλλον.  

Το θλιβερό είναι πως, αρκετοί από εμάς, εξακολουθούν να κάνουν το ίδιο και σήμερα.

Ζεστή καρδιά, θέληση για γνώση και ένας ανοιχτός ορίζοντας. Οι ρίζες, ο αέρας και ο ουρανός πάνω στον οποίο μπορούμε να αναπτυχθούμε, όχι βιολογικά, μα πνευματικά. Η πρώτη ανάπτυξη είναι συνήθως δεδομένη. Η δεύτερη όμως, η πνευματική ανάπτυξη, η τροφή της σκέψης και η εξέλιξη του νου, όχι.

Είναι στο χέρι μας αν θα κάνουμε κάτι γι’ αυτό.



Claude Monet, "Impression-Sunrise"

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου